Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti

2- modul. NAVOIY POETIKASI
11
Navoiy poetikasi
haqida umumiy
ma’lumot.
Navoiy she’riyati va
janrlar poetikasi.
Nasriy asarlar
badiiyati.
Navoiy poetikasi o‘zbek mumtoz poetikasining tarkibiy qismi
sifatida. Kursning maqsad va vazifalari. Navoiy davrida adabiy
turlar. Nazm va nasrga munosabat. Nazmning „e’joz maqomida“
ekanligi.
Navoiyning lirik janrlar taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi. Shoirning
yoshlik lirikasiga xos janrlar. „Xazoyin ul-maoniy“ kulliyotining
janr xususiyatlari. G‘azal va mustazod janrlari. Musammatlarning
badiiy-kompozitsion xususiyatlari. Tarkibband, tarji’band,
soqiynoma va masnaviy janrlari. Kulliyotdagi kichik lirik janrlar.
Ruboiylar, tuyuqlar, qit’a va fardlar.
Nasriy asarlar poetikasi. „Mahbub ul-qulub“ saj’ning betakror
namunasi sifatida. „Munojot“ asari poetikasi.
2
12
„Devoni Foniy“
poetikasi.
G‘azallarning yaratilish xususiyatlari. Musaddas va tarkibband
janrlari. „Fusuli arbaa“da to‘rt fasl talqini va Husayn Boyqaro
timsoli. „Sittai zaruriya“ qasidalar majmuasi sifatida. Qasidalarda
tasavvufiy timsollar va salaflarga munosabat masalasi. Ta’rix va
lug‘z janrlarining badiiyati.
2
13
Alisher Navoiy aruzi.
Ruboiy vaznlari.
Alisher Navoiygacha turkiy she’riyatda aruz tizimi. Navoiy
devonlaridagi bahrlar miqdori. Muxlislar tartib bergan devonlarning
2

---

6
vazn xususiyatlari. „Badoe’ ul-bidoya“ va „Navodir un-nihoya“
devonlarida qo‘llanilgan bahrlar. „Xazoyin ul-maoniy“
kulliyotining vazn xususiyatlari. Kulliyotning vazn ko‘rsatkichlari.
Ruboiy vaznlari. Axrab va axram shajarasi. Axrab shajarasiga
mansub 12 vazn va ularning Navoiy ruboiylarida tutgan o‘rni.
Axram shajarasiga xos xususiyatlar. „Mezon ul-avzon“da aruz
masalalari.
14
Navoiy
„Xamsa“sining vazn
xususiyatlari
Badiiy san’atlar va
ularning Navoiy
she’riyatidagi o‘rni.
Navoiy ijodida
qofiya tizimi
Vazn va ritmik variatsiyalar. Hazaji axrab va xafif bahrlariga xos
ritmik variatsiyalar. Ularning dostonlar mazmunini ochishdagi
o‘rni. Ritmik urg‘u va „Xamsa“ dostonlari.
Lafziy, ma’naviy va mushtarak san’atlar. Badiiy san’atlarning
Navoiy lirikasidagi o‘rni. „Xamsa“ dostonlarida qo‘llanilgan badiiy
san’atlar.
Alisher Navoiyning qofiya tizimiga kiritgan yangiligi. Qofiya
unsurlari. Shoir ijodida qo‘llanilgan qofiya turlari. O‘zak tarkibiga
ko‘ra farqlanuvchi qofiya turlari. Tuzilishiga ko‘ra farqlanuvchi
qofiya turlari. Radif va hojib. Saj’ va qofiya munosabatlari.
2