Ajralmaydigan(payvand, parchin mixli) birikmalarni hisobi

Yassi yoki ponasimon tasmali uzatmani hisobi.
Tasmali uzatmalarning eng oddiysi yetaklovchi, yetaklanuvchi shkivlardan va ularga taranglik bilan kiydirilgan tasmadan tuzilgan bo’ladi. Yetaklovchi shkivdan harakat va energiya yetaklanuvchi shkivga tasma bilan shkiv orasida hosil bo’ladigan ishqalanish kuchi hisobiga uzatiladi.
Tasmali uzatmalar tasmasining ko’ndalang kesimi rasmiga ko’ra: yassi (4.1-rasm, a), ponasimon (4.1-rasm, b) va doirasimon (4.1-rasm, v) tasmali bo’ladi.

4.1-rasm. Tasmali uzatmaning turlari.
Tasmaning tarangligi, qamrov burchagi hamda ishqalanish koeffisienti qancha katta bo’lsa, tasmali uzatmaga shuncha katta yuklama qo’ysa bo’ladi. Odatda, taranglik tasmaning elastik deformasiyasi hisobiga hosil qilinadi. Biroq vaqt o’tishi bilan tasma cho’zilib qolganligidan uning tarangligi kamayadi. Bunday hollarda, talab qilingan taranglikka erishish uchun uzatmalar maxsus qurilmalar bilan ta’minlanadi.
Tasmali uzatmalarning geometrik va kinematik parametrlari
4.2 – rasmda tasmali uzatma sxemasi ko‘rsatilgan. Rasmda yetaklovchi tarmoq pastda, yetaklanuvchi tarmoq yuqoridagi tarmoqda joylashgan. Yetaklovchi tarmoqning aylana tezligi va yetaklanuvchi tarmoq aylana tezligi quyidagi munosabat orqali bog‘langan:
= , (4.1)
bu yerda sirpanish koeffisienti.

4.2 – rasm. Tasmali uzatma sxemasi
va tezliklar quyidagicha aniqlanadi:
(4.2)
uzatmaning uzatish nisbati:
. (4.3)
Tasmali uzatma tasma kichik shkivini qamrash burchagi :
. (4.4)
Tasmaning uzunligi
. (4.5)
Tasmaning tezligi:
.
O‘qlararo masofa:
, (4.6)
tasmaning nisbiy uzunligi
.


Tasmadagi kuch va kuchlanishlar
Tasmali uzatmadagi aylana kuch:
(4.7)
Tasma tarmoqlaridagi kuchlar:
yetaklovchi tarmoqdagi:
; (4.8)
yetaklanuvchi tarmoqdagi:
; (4.9)
dastlabki taranglik kuchi;
, (4.10)


tasmadagi dastlabki taranglikdan hosil bo‘ladigan kuch, yassi tasmada , ponasimon tasmada ; – tasma eni, tasma qalinligi.
Tasmadagi maksimal kuchlanish
; (4.11)
bunda kichik shkivda tasma egilishidan hosil bo‘lgan kuchlanish; markazdan qochma kuch ta‘siridan hosil bo‘lgan kuchlanish; -tasmaning toliqishidagi chegarasi; - rezina tasmalar va charm tasmalar uchun; ip – gazlama tasmalar uchun. yetaklovchi tarmoqdagi kuchlanish. (4.8) formulani e‘tiborga olsak:
(4.12)
;
bunda egilishdagi tasmaning elastiklik moduli; charm va rezina – to‘qimali tasmalar uchun ÷ ; ip – gazlama tasmalar uchun ÷ ; tasma zichligi, ÷ ; ko‘payuvchi 10^-6 ni MPa ga o‘tkazish uchun hizmat qiladi.
Tasmali uzatma valiga tushadigan kuch
(2÷3) ; (4.13)
bunda taranglik avtomatik rostlansa 2; davriy rostlansa 3 qo‘yiladi.