2. Koptokka yon tomondan qarang. Uning yarmi yorug‘
bo‘lib ko‘rinadi. Yarim oy shunday hosil bo‘ladi.
3. Koptokka shunday qarangki, yorug‘ tomoni biroz
ko‘rinsin. Hilol oy shunday hosil bo‘ladi.
tabiiy yo‘ldosh, Oy, hilol oy, yarim
oy, to‘lin oy.
1. Tabiiy yo‘ldosh deb nimaga aytiladi? Yerning tabiiy
yo‘ldoshi nomini ayting.
2. 3. Oyning diametri qancha va u Yerdan necha marta
kichik?
4. Oyning sirti haqida nimalarni bilasiz? Nima uchun
uning sirtida chuqurliklar ko‘p?
5. Oy nima uchun bizga turli holatda ko‘rinadi?
Daftaringizga Oyning turli ko‘rinish holatlarini
chizing, Yerdan Oygacha bo‘lgan masofani,
Oyning o‘lchamlarini yozing.
YER VA UNING SHAKLI. GLOBUS Sizga ma’lumki, Yerning shakli dumaloq,
shar shaklida. Yerdagi hamma jismlarning
usti va osti bo‘ladi. Lekin Yer shar shaklida
bo‘lganligi uchun uning usti ham, osti ham
yo‘q. Odamlar Yer yuzining qayerida turishsa
ham, o‘zlarini Yer ustida turgandek his qiladilar
(13-rasm).
Yer sharining orqa tomonidagi odamlar
bizga nisbatan oyoqlari yuqorida, boshlari
pastda bo‘ladi. Lekin ular ham Yer sharining
ustida turibmiz deb o‘ylaydilar.
Yer shari ustidagi, ostidagi, yon tomon laridagi
boshqa narsalarni bir xil tarzda o‘ziga tortib
turadi. Shuning uchun ham yuqoriga otilgan
narsalar qaytib tushadi. Odamlar va boshqa
jonzotlar harakatlanganda yiqilib ketmaydi.
Yer sharining (globusning) markazidan o‘tkazilgan o‘q
deyiladi. Aylanish o‘qi chiqib turgan joylar
Yer sharining
to‘g‘ri keladi.
Shimoliy va janubiy qutblardan bir xil uzoqlikda o‘tkazilgan
aylana chiziq
ikkita yarim sharga – shimoliy va janubiy yarimsharlarga
teng ajratib turadi.
, ya’ni Yer shari belbog‘ining uzunligi
13-rasm. Yer o‘zi ga
tortib turadi.
Odatda, katta o‘lchamli narsalarni o‘rganish uchun
uning modelidan foydalaniladi. Yer sharini o‘rganish uchun
globusdan foydalaniladi.
