Al-lulu vəl-mərcan
Yüklə 5,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Muləməsə Və Munabəzə Alış-Verişinin Batil Olması
- Muləməsə
- Lə Xiləbə
|
Qul Azad Etmək Kitabı
418
958. Abdullah İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Hər kim öz şərikli köləsini azad edərsə, özündə də kölənin dəyəri qədər pul varsa, köləni ədalətli şəkildə qiymətləndirməli, sonra da şəriklərinə onların paylarını ödəməklə köləni tam azad etməlidir. Əks təqdirdə isə onun yalnız öz payına düşən hissəsini azad etmiş olur 69 ” (Buxari 2522, Muslim 3843, 4415, 1501/1)
959. Əbu Hureyra rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Kim öz köləsini qismən azad edərsə, öz malından şərikinin pulunu ödəməklə köləni tam azad etməlidir. Əgər onun ödəməyə pulu yoxdursa, onda köləni ədalətli şəkildə qiymətləndirməli, sonra da köləni gücü çatdığı bir işdə işlətməlidir” (Buxari 2492, Muslim 3846, 1503/3)
69 Əgər bir adamın şərikli köləsi varsa və bu köləni azad etmək istəyirsə, onda həmin adam öz payına düşən hissəni azad etməklə yanaşı digər yarısına görə öz malından götürüb şərikinin haqqını ödəməlidir. Yəni şəriki ilə birlikdə köləni qiymətləndirməli və dəyərin yarısını şərikinə ödəməlidir ki, köləni azad edə bilsin. Pulu olmadığı təqdirdə isə köləni gücü çatdığı işlərdə işlədib əvəzində aldığı pulu şərikinə ödəməklə onu tam şəkildə azad etməlidir.
419
960. Bərirə Aişənin yanına gəlib, ondan əvvəlcədən yazılmış müqaviləyə əsasən ağasına müəyyən məbləğdə pul ödəyib onu köləlikdən azad etməsini xahiş etdi. Həmin vaxt o, (müəyyən edilmiş puldan) hələ heç bir şey ödəməmişdi. Aişə: “Ağalarının yanına qayıt, (gör) əgər onlar, müqavilədə yazılmış məbləği ödəyəcəyim təqdirdə ağalıq hüququnu mənə verməyə razıdırlarsa (pulu) ödəyim”. Bərirə (Aişənin təklifini) ağalarına bildirdikdə onlar razılıq vermədilər və dedilər: “Əgər o, savab qazanmaq məqsədilə sənin yerinə pul vermək istəyirsə, versin (lakin) sənə ağalıq etmək yenə bizə aid olacaq”. Aişə bunu Peyğəmbərə xəbər verdikdə, Peyğəmbər ona buyurdu: “Sən onu al və azad et! Vəlilik etmək ancaq (köləni) azad edən kimsəyə aiddir”. Sonra Peyğəmbər (camaatın qarşısında) ayağa qalxıb dedi: “Nə üçün bəzi adamlar Allahın Kitabında olmayan şərtlər qoyurlar. Hər kim Allahın Kitabında olmayan bir şərt qoyarsa, bu şərt keçərli sayılmaz. Hətta yüz dəfə şərt kəssə belə. Allahın şərtləri daha doğru və daha etibarlıdır”. (Buxari 2561, Muslim 3850, 1504/6)
961. Peyğəmbərin zövcəsi Aişə rəvayət edir ki, Bərirə (azad olduqda) üç sünnət (hökm) vardı: “Bərira azad edildikdə, ərində qalıb-qalmayacağı vaxt seçim edildi”. Peyğəmbər: “Vəlilik etmək ancaq (köləni) azad edən kimsəyə aiddir. Peyğəmbər evə daxil olduqda, odun üzərində qazan vardı. (O, yemək istədi). Ona çörək və evdə olan ədviyyatlardan bir ədviyyat gətirildiyi vaxt belə buyurdu: “Məgər odun üzərində içərisində ət olan qazanı görmürəm?!”. Onlar: “Bəli (Ey Allahın Elçisi), bu əti Bəriraya sədəqə veriblər, Ona ət hədiyyə edilmişdi. Sən axı sədəqə yemirsən” dedik. Peyğəmbər: “Bərirə üçün sədəqə, bizə isə hədiyyədir” deyə buyurdu. (Buxari 5097, 5279, Muslim 3859, 154/14)
420 Vəlilik Haqqının Satılması Və Hədiyyə Edilməsinin Nəhy Olması
962. Abdullah İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər vəlilik haqqının satılmasını və hədiyyə edilməsini qadağan etdi”. (Buxari 2535, 6756, Muslim 3861, 1506/16)
(Vəlidən) Nisbət Etməsinin Haram Olması
963. Əli İbn Əbu Talib bişirilmiş (gildən) bir minbər üzərində xütbə verdi. Üzərində, qınından aslı bir səhifə olan qılıc vardı. Əli: “Vallahi bizim yanımızda oxunan heç bir yazı yoxdur, yalnız Allahın kitabı və bir də bu səhifədəki şeylər vardır və səhifəni açdı. İçində zəkata düşən dəvələrin yaşı ilə Mədinənin Air dağından buraya qədər olan (sahəsi) haramdır. Kim Mədinənin bu haram bölgəsində bir bidət edərsə Allahın, mələklərin və bütün insanların lənəti onun üzərinə olar. Allah o, kimsədən heç bir şey qəbul etməz. Müsəlmanların zimməti (əmanəti) birdir. O, əminlik müsəlmanlardan ən aşağı fərdini belə əhatə edir. Hər kim bir müsəlmanın verdiyi əhdi pozarsa Allahın, mələklərin və bütün insanların lənəti onun üzərinə olar. Allah o, kimsədən heç bir şey qəbul etməz. Hər kim öz ağasından başqa, digər bir qövmün icazəsi olmadan onları özlərinə ağa hesab edərsə Allahın, mələklərin və bütün insanların lənəti onun üzərinə olar. Allah ondan heç bir şey qəbul etməz”. (Buxari 7300, Muslim 3393, 3867, 1370/467)
421 Qul Azad Etməyin Fəziləti
964. Əbu Hureyra rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Kim bir müsəlmanı köləlikdən azad edərsə, onun (azad olanın) hər bir əzasına görə, Allah azad edən adamın bir əzasını Cəhənnəm odundan xilas edər.” (Buxari 2517, Muslim 3871, 1509/24)
422
Alış-Veriş Kitabı
423 Muləməsə_Və_Munabəzə_Alış-Verişinin_Batil_Olması'>Muləməsə Və Munabəzə Alış-Verişinin Batil Olması
965.
Əbu Hureyra rəvayət edir ki, Peyğəmbər Muləməsə (Malı gözlə görmədən, sadəcə ona əl vurmaqla, onu lazımınca yoxlamayıb razılaşaraq aparılan alış-veriş) və Munəbəzə (Satıcının öz malını alıcının üstünə ataraq, alıcının da öz malını satıcının üstünə ataraq mallarını yoxlamadan dəyişdirmək) alış- verişini qadağan etdi”. (Buxari 2146, Muslim 3874, 1511/11)
966. Əbu Hureyra rəvayət edir ki, iki orucdan və iki alış-verişdən qadağan olunduq: “Ramazan bayramı və Qurban bayramı orucundan (bayram günləri oruc tutmaqdan), alış-verişə gəldikdə isə: Muləməsə və Munəbəzə”. (Buxari 1993, Muslim )
967. Əbu Səid əl-Xudri rəvayət edir ki, Peyğəmbər iki alış-verişi və iki cür geyimi qadağan etdi: “Alı-verişdə bizə Muləməsə və Munəbəzə qadağan etdi. Muləməsə: “Bir kimsənin gecə və yaxud gündüz başqa bir kəsin paltarına əlini toxunduraraq onu yalnız bu şəkildə qəbul etməsidir. Sadəcə əl toxundurmaqla”. Munəbəzə: “Bir kişinin o birinə paltarını atması, o biri kəs də öz paltarını ona tərəf atmasıdır. Beləcə aralarında (malı) görmədən, razılıq olmadan alış-veriş olmasıdır”. İki cür geyimə gəldikdə isə bunlar - İştiməlu
atmaq və iki çiynindən birinin açılması və üzərində heç bir şeyin olmamasıdır (Başqa rəvayətdə: Bir kimsənin libasına bürünərək əllərini libasının altında saxlaması), Digər geyim isə insanın oturaq halda libasına sarılıb bürünməsidir ki, övrəti görsənir (Başqa rəvayətdə: Oturub dizlərini əlləriylə bağlayıb qarnına çəkərək oturma şəkilidir ki, bununla övrəti görsənir)”. (Buxari 5820, Muslim 3879, 1512/3)
424
Satışının Haram Olması
968. Abdullah İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər ana (dəvənin) bətnində olan balanı satmağı qadağan etdi. Bu, cahiliyyət dövründə insanların həyata keçirdiyi bir satış növü idi. O dövrdə insanlar, dişi dəvənin bətnindəki balanın (böyüdükdən sonra) balalayacağı dəvənin (pulunu ödəyib əvvəlcədən) onu almağa qərar verərdilər.” (Buxari 2143, Muslim 3882, 3883, 1514/5)
Etməsinin, Hərracda Qiyməti Qaldırmaq Üçün Yalandan Qiymət Qışqırmağın Və Heyvanın Məməsində Süd Saxlamağın Haram Edilməsi
969. İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Sizdən biriniz qardaşının alış-verişi üzərinə alış-veriş etməsin”. (Buxari 2139, Muslim 3885, 1412/8)
970. Əbu Hureyrə rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “(Bazara) mal gətirən minikliləri (bazardan kənarda) qarşılamayın. Bəziniz digərinin alış- verişi üzərinə alış-veriş etməsin. Sizlər müştərini aldadmaq üçün (qiyməti qaldıraraq) aldatmayın. Heç bir şəhərli bədəvinin (kəndlinin) adından malını satmasın. Qoyunları bol südlü göstərməyə çalımayın. Hər kim südü
425 məməsində yığılmış bir heyvanı alarsa bu heyvanı satdıqdan sonra iki görüşdədir: Bu halı ilə razı olarsa onu özündə saxlayar, razı olmazsa bir saa xurma ilə birlikdə geri verər”. (Buxari 2150, Muslim 3890, 1515/11)
971. Əbu Hureyrə rəvayət edir ki, Peyğəmbər (bazara) mal gətirənləri (bazardan kənarda) qarşılamağı 70 , muhacirin bədəvinin (kəndlinin) adından malını satmağı (Şəhərli onun üçün dəllallıq 71 etməsin!), qadının nigah zamanı başqa (ərinin başqa) bir qadınını boşamağı şərt qoşmasını, kişinin digər qardaşının alış-verişi üzərinə alış-veriş etməsin, müştərini aldadmaq üçün (qiyməti qaldıraraq) aldatmaqdan və müştərini aldatmaq üçün heyvanı sağmadan südünü məməsində saxlamaqdan nəhy etdi”. (Buxari 2727, Muslim 3891, 1515/12)
972. İbn Məsud deyir ki: “Hər kim südü məməsində yığılmış bir heyvanı alarsa bu heyvanı (istəsə) geri qaytarsın və onunla bərabər (südün pulu olaraq) bir saa bir şey versin və Peyğəmbər mal satanları yolda qarşılamaqdan nəhy etdi”. (Buxari 2149, Muslim 3896, 3907, 1524/23)
70
Peyğəmbər kəndlərdən və ya başqa məmləkətlərdən şəhərə mal gətirən kəndliləri və tacirləri şəhərin kənarında qarşılamağı ona görə qadağan etmişdir ki, yerli sakinlər onları aldatmasın. Çünki fırıldaqçı və möhtəkir alverçilər onların bazar qiymətlərindən xəbərsiz olduğundan istifadə edərək malın hamısını ucuz qiymətə onlardan alıb bazar əhlinə istədikləri baha qiymətə satırdılar. 71 Ticarət işlərində müəyyən faiz almaq şərtilə vasitəçilik etmək.
426
973. İbn Abbas rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyudu: “(Şəhərə mal gətirən) karvanı (şəhərin kənarında) qarşılamayın. Qoy şəhərli kəndlinin adından (onun malını) satmasın.” İbn Abbasdan soruşdular: “Şəhərli kəndlinin adından (onun malını) satmasın” nə deməkdir?” İbn Abbas: “(Şəhərli) onun üçün dəllallıq etməsin!” (Buxari 2158, 2274, Muslim 3900, 1521/19)
974. Ənəs İbn Məlik deyir ki: “Şəhərli kəndlinin adından (onun malını) satmasın”. (Buxari 2161, Muslim 3904, 1523/21)
Satılmasının Batil Olması
975. İbn Abbas rəvayət edir ki, Peyğəmbərin nəhy etdiyi şey: “(Ərzağın) alınıbda, lakin təslim almadan (əlinə keçmədən) yanında olmayan ərzağın satılmasını”. İbn Abbas: “(Digər əşyalara gəldikdə də) onları da tam təslim almadan satışının qadağan olunduğunu zənn edirəm” dedi. (Buxari 2135, Muslim 3913, 1525/29)
976. İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Hər kim zahirə görə alış-veriş edib alarsa, zahirə aldığını ölçüb tam təslim almadıqca (əlinə almadıqca) satmaz”. (Buxari 2126, Muslim 3917, 1526/32)
427 977. İbn Ömər deyir ki: (İnsanlar) bazarın üst tərəfində ərzaq mallarını (gözəyarı qiymət qoyub) alır və bu malları aldıqları yerdə də satardılar (Başqa rəvayətdə: Hətta buna görə cəzalanardılar). Peyğəmbər onları bu malları yükləyib bazara gətirmədikləri müddətdə aldıqları yerdə satmaqlarını qadağan etdi”. (Buxari 2167, Muslim 3919, 1526/34)
978. İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Alıcı və satıcı bir- birindən ayrılmadıqları müddətdə digərinə qarşı ixtiyar sahibidir. Yalnız satışın ixtiyarlı satış olması müstəsnadır”. (Buxari 2111, Muslim 3930, 1531/43)
979. İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “İki kişi alış-veriş etdikləri zaman, onlardan hər biri birgə ikən bir-birilərindən aralanmayıncaya kimi seçim qarşısındadırlar. Əgər bunlardan biri digərinə seçim verər və bu seçim verdikdən sonra ticarət etsələr, artıq satış vacib olar. Ticarət etdikdən sonra ayrılarlarsa və onlardan hər hansı biri ticarəti tərk etməzsə, artıq satış vacib olmuşdur”. (Buxari 2112, Muslim 3934, 1531/44)
980. Həkim İbn Hizam rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Alıcı və satıcı bir-birindən ayrılanadək ixtiyar sahibidirlər. Əgər onlar düz danışar və aydınlıq
428 gətirərlərsə, alış-verişləri bərəkətli olar. Əgər (nəyi isə) gizlədər və yalan danışarlarsa, alış-verişlərinin bərəkəti gedər”. (Buxari 2079, 2082, Muslim 3937, 1532/47)
981. Abdullah İbn Ömər rəvayət etmişdir ki, bir nəfər Peyğəmbərin yanına gəlib alış-veriş etdikdə aldanıldığını ona xəbər verdi. Peyğəmbər: “Alver etdikdə (qarşı tərəfə): “Lə Xiləbə - Aldatmaq yoxdur! (Başqa rəvayətdə: “Kişi (pəltək olduğu) üçün: Lə Xiyəbə - deyərdi)” de. (Buxari 2117, 2407, 2414, 6964, Muslim 3939, 1533/48)
Belə Satmaqdan Qadağan Etməsi
982. İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər kal meyvələri meyvə yetişənədək onu satmağı qadağan etmişdi. Bundan satıcını da, alıcını da qadağan etmişdir”. (Buxari 2194, Muslim 3941, 1534/49)
983. Cabir demişdir: “Peyğəmbər meyvə yetişənədək (bəhrə verənə qədər) onu satmağı qadağan etmişdi. Bunu da dinar və dirhəmdən başqa bir şeylə mübadilə etmək olmazdı. Yalnız “Ərayə”dən başqa 72 ”. (Buxari 2189, Muslim 3989, 1536/81)
72 Ərəbcə buna “əriyyə” və ya “əraya” deyilir. Gəlin mübadilənin bu növünü daha yaxşı başa düşmək üçün alimlərdən birinin çəkdiyi məsələ nəzər salaq. Alim demişdir: “Deyək ki, bir adamın keçən ildən qalmış qurudulmuş xurmaları var, özünün də təzə xurma almağa bir dirhəm də olsun belə pulu yoxdur və bu
429
984. İbn Abbas rəvayət edir ki, Peyğəmbər (xurmanın satışı haqda soruşulduğu vaxt) buyurdu: “Xurma ağacının meyvəsini sahibi yeyincə və ya ondan yeyilincə və çəkilincəyə qədər satmağı qadağan etdi”. Mən İbn Abbasdan: “Çəkilincə nə deməkdir?” deyə soruşdum. Yanında olan bir kişi: “Onu gözəyarı ölçməsidir” dedi. (Buxari 2250, Muslim 3953, 1537/55)
985. Zeyd İbn Sabit rəvayət edir ki, Peyğəmbər sahibinə Ərayə satışına rüxsət verdi. Yəni, (ötənilki) quru xurmanı yeni yaş xurma müqabilində almağa rüzsət verildi”. (Buxari 2188, Muslim 3960, 1539/60)
986. Səhl İbn Əbi Həsmə deyir ki, Peyğəmbər yaş (təzə) xurmanı quru xurma müqabilində satmağı qadağan etdi. Lakin Ərayə satışına rüxsət verdi. Yəni, (ötənilki) quru xurmanı yeni yaş xurma müqabilində almağa rüzsət verildi. Sufyan: “Peyğəmbər Ərayə sahiblərinin gətirdikləri quru xurma miqdarını təhmin edərək o, qədər yaş (təzə) xurma vermələrinə rüxsət verdi”.
adam hamı kimi təzə xurmadan dadmaq istəyir. Belə olduğu halda şəriət ona, novbar meyvəyə tamarzı qalmasın deyə quru xurma verib əvəzində təzə xurma almağa rüsxət vermişdir ki, buna da “əraya” deyilir. Özündə qurudulmuş xurmalardan başqa bir şeyi olmayan həmin kasıb adam xurma bağına gəlib quru xurmalarla ağacdakı təzə xurmaları dəyişdirə bilər. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, bütün bunlar ancaq aşağıdakı şərtlər olduğu təqdirdə tətbiq oluna bilər: – mübadilə etmək istəyən kasıb adamın təzə xurma almaq üçün özündə olan quru xurmalardan başqa əlində heç bir vəsaiti olmasın – mübadilə olunan xurmaların çəkisi beş vəsqdən artıq olmasın (bir vəsq 60 saaya, bir saa isə 2,40 kiloqrama bərabərdir “Şərh Zadul Müstəğna” 6/104) – xurmalardan başı çıxan mahir bir bağban çağırtdırıb mübadilə olunan təzə xurmaların quruduqdan sonra təxminən neçə saa olacağını təyin etmək – kasıbın, həqiqətən də, təzə xurmaya ehtiyacı olsun və bununla başqa məqsəd güdməsin – təzə xurmalar ağacdan dərilməmiş olsun”. “Zadul Müstəqna 8/408.
430 (Buxari 2191, Muslim 3968, 1540/67)
987. Rafi İbn Xadic və Səhl İbn Əbi Həsmə rəvayət edirlər ki, Peyğəmbər Muzəbənəni qadağan etdi. Muzəbənə - yaş xurmanı (ağacda gözəyarı təhmin edərək) quru xurma ilə satmağı və qadağandan yalnız Ərayə sahiblərini mustəsna tutdu. Ərayə sahiblərinə izn verdi”. (Buxari 2383, 2384, Muslim 3972, 1540/70)
988. Əbu Hureyra rəvayət etmişdir ki, Peyğəmbər “Əraya” mübadiləsində beş vəsq və ya bundan az miqdarda olan xurmaların dəyişdirilməsinə rüsxət vermişdir. (Buxari 2190, Muslim 3973, 1541/71)
989. Abdullah İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər müzabənəni qadağan etmişdir. Muzabənə – (təzə) xurmaların quru xurmalarla dəyişdirilməsi, habelə kişmişin üzümlə dəyişdirilməsidir. (Buxari 2171, Muslim 3974, 1542/73)
990. İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər Muzabənə satışını qadağan etdi. Muzəbənə - kişinin baxçası xurmalıqdırsa yaş xurma ilə quru xurmanı gözəyarı ölçərək satmaqdan, əgər baxça üzümlükdürsə yaş üzümünü quru üzüm (kişmiş) müqabilində gözəyarı ölçərək satmaqdan, Əgər əkin sahəsidirsə onun biçilməmiş əkinini gözəyarı ölçərək satılmasını qadağan etdi. Peyğəmbər bunların hamısını (gözəyarı baxaraq satılmasını) qadağan etdi”. (Buxari 2205, Muslim 3980, 1542/76)
431
991. Abdullah İbn Ömər rəvayət edir ki, Peyğəmbər buyurdu: “Tozlandırıldıqdan sonra alınan xurma ağacının bəhrəsi (meyvəsi) satana aiddir. Yalnız alan müştərinin şərt qoyması istisnadır”. (Buxari 2204, Muslim 3982, 1543/77)
Yüklə 5,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|