Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

barchasi kuchli yomgʻir, jala ma`nosini bildiradi) soʻzlari Amerikaning oʻrta va 
janubiy shtat qirgʻoqlarida yashovchi aholi tilida uchraydi. Ba`zi shunday 
variantlar (xuddi soʻnggi misoldagi kabi) janubiy hududlarda mavjud.
Grammatikada koʻplab qiziqarli farqlanishlarni kuzatish mumkin, ular 
tilda “gʻalatiroq” tuyuladi. Masalan, irlandiyalik kishi sizga yous (bir necha 
kishi boʻlsa)olmoshini qoʻllaydi, aslida adabiy tilda koʻplik shaklda you 
olmoshidan foydalaniladi. Amerika janubida (masalan, Georgiya shtatida) y`all
 
(you+all) qisqartmasidan foydalaniladi. Ingliz tili standartlarida you 
olmoshining birlik hamda koʻplik shakllari farqlanmaydi.
15

Kishilar turli hissiyotlarini shevalarda hamda talaffuzda bildiradilar. Agar 
bu oʻrinda tilde koʻpchilikni tashkil etadigan fenomen (soʻzlar, grammatik 
15
Borbala Richter. First steps in theoretical and applied linguistics.-Budapest, 2006.-B.100 

---

81 
xususiyatlar, talaffuz turlichaligi) bir hududda mavjud boʻlsa, buni sheva deb 
yuritiladi. Shunday ekan, sheva “mamlakat tili” yoki ajdodlar qoʻllagan tilning 
bir variant emas, balki sheva tilning ma`lum hududdagi koʻrinishidir.
Barchamiz shevadan foydalanamiz. Sheva adabiy til normalariga toʻgʻri 
kelmaydi va undan farqlanadi.
16
 
Til ham, fikr ham hayotning ongimizdagi ko‘rinishi va nutq yordamida 
boshqalarga ma’lum qilinuvchi voqelikdir. Tilni xalq yaratadi, shuning uchun u 
umumxalq bahosi va xususiyatiga ega bo‘ladi; nutq esa ayrim shaxsga oid bo‘ladi. 
Har kim o‘z qobiliyati, so‘z boyligi, savodi hamda nutq a’zolariga qarab gap 
tuzadi.