Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

mahalliy shevalar 
hisoblanadi. Harflar vositasida yozma ravishda 
bayon qilinuvchi adabiy til 
yozma adabiy tildir
. Masalan, gazeta-jurnallar, ish 
qog‘ozlari tili va boshqalar. Tovushlar vositasida og‘zaki ravishda bayon 
qilinuvchi adabiy til shakliga 
og‘zaki adabiy til
deyiladi. 
 
Savol va topshiriqlar 
1.Til va nutq munosabatlari haqidagi fikringizni bayon eting. 
2.Til birliklari va nutq birliklari o‘rtasidagi munosabat masalasida o‘z 
fikrlaringizni bayon eting. 
3.Nutqning og‘zaki va yozma ko‘rinishlarini tavsiflang. 
4.Til va nutq sifatlarini bayon eting. 
5.Tilning umumiyligi, nutqning xususiyligi namoyon bo‘ladigan jihatlar haqida 
ma'lumot bering. 
6.Til imkoniyat, nutq voqyelik ekanligini asoslang. 
7.Tilning mohiyat, nutqning hodisa ekanligini misollar asosida tushuntiring. 
8. Turli tillardagi nutqiy xususiyatlar haqida mulohazalaringizni ayting. 
9.Nutqni ifoda etish va qabul qilish jarayoni. 
10.Til 
va 
nutqning 
farqlanishiga 
oid 
fikrlar 
haqida 
bilganlaringizni 
umumlashtiring. 
Тestlar
1.Fonetik jihatdan nutq qanday qismlarga ajraladi ?
A) jumla ,takt , bo‘gʻin ,tovush 
B)takt, harf, tovush, matn 
S)matn, boʻgʻin, yozuv, fonema
D)fonema, boʻgʻin, matn, tovush
2.Qaysi birlik nutqning eng katta fonetik birligi boʻlib, ikki tomondan pauza
bilan chegaralanib, oʻziga xos ohanga ega boʻladi? 
A)ibora
B) fonema
S) fraza
D) gap

---

83 
3.Til birliklariga qaysilari kiradi ?
A) fonema, morfema, leksema, model
B)boʻgʻin, fon, leksema,
S) matn, soʻz birikmasi, gap
D) affiks, soʻz, gap
4.Nutq birliklariga qaysilar kiradi ?
A) fonema, morfema, leksema
B) tovush, boʻgʻin affiks, morf, soʻz birikmasi
S) tovush, gap, soʻz birikmasi
D) fonema, morfema, leksema 
5.Fonologik nuqtayi nazardan boʻgʻin nima deb yuritiladi ?
A) sillabika
B) sillabema
S) fonetika
D) fonologiya
6.Fraza nima? 
A) Nutqning eng katta fonetik birligi. 
B) Nutqning eng kichik birligi. 
S) leksik atama 
D) morfologik birlik 
7. Takt nimalardan tashkil topadi? 
A) Tovushlardan. 
B) Unlilardan. 
S) Boʻgʻinlardan 
D)gapdan 
8. Tilning eng kichik ma`no anglatmaydigan birligi qanday nomlanadi? 
A) Orpoepiya 
B) Etimologiya 
S) Leksikologiya 
D) Fonema. 
9. Assimilyatsiya soʻzining ma`nosi? 
A) “O`xshashlik” 
B) “Moslashuv” 
S) “O`xshamaslik” 
D) “Metonimiya” 
10. Assimiylatsiya, dissmilyatsiya, gaplologiya, diereza, metateza kabilar 
qanday oʻzgarishlarga misol boʻladi? 
A) Kombinator. 
V) Perpeksiv. 
S)Distant. 
D) Tarixiy