Aliyorov javoxirbek 1-topshiriq 044-19STo'

8.  
rivojlantirish 
Rivojlanish - bu biror narsaning oʼsishi, oʼsishi, mustahkamlanishi, 
taraqqiyoti, rivojlanishi yoki rivojlanishi. Rivojlanayotgan yoki 
rivojlanayotgan harakatlar va taʼsirlarni belgilaydi. Rivojlanish 
kontseptsiyasi jismoniy, axloqiy yoki intellektual tartib bilan bogʼliq 
boʼladimi, rivojlanayotgan jarayonni anglatadi, shuning uchun u vazifa, 
shaxs, jamiyat, mamlakat yoki boshqa narsalarga tegishli boʼlishi 
mumkin.
9.  
metod 
Metod — (yunoncha — metod — tadqiqot tekshirish) bilishning nazariy 
va amaliy o‘zlashtirish usullari yig‘indisi.
10.  
mafkura 
Mafkura — muayyan ijtimoiy guruh, ijtimoiy qatlam, millat, davlat, xalq 
va jamiyatning ehtiyojlari, maqsad-muddaolari, manfaatlari, orzu-
intilishlari hamda ularni amalga oshirish tamoyillarini o‘zida mujassam 
etadigan g‘oyalar tizimi.
 
vazifa3 
Savollarga javob bering. 
1. Pedagogika fanining ilmiy tadqiqot metodlari 
2. Muloqotning ijtimoiy axamiyati. 
3. Pedagogika fanining boshqa fanlar bilan oʼzaro ogʼlikligi. 
Javoblar 
1) 
Har qanday fan o‘zining ilmiy-tadqiqot metodlariga ega. Bu metodlari orqali u o‘z 
mazmunini boyitib, yangilab boradi. Hayotda va obyektiv dunyoni bilish nazariyasida nimani 
o‘rgatish va qanday o‘rgatish kerak, kimni qanday tarbiyalash lozim degan masalalar mavjud 
bo‘lib, ular o‘zaro bog‘liqdir.Pedagogika o‘z mazmunini boyitish va yangilash maqsadida 
mavjud pedagogik hodisa hamda jarayonlarni uning maqsadi va vazifalariga muvofiq 
keladigan metodlari bilan o‘rganadi. Pedagogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari qanchalik 
mukammal, aqlga muvofiq, to‘g‘ri tanlansa ta‘lim-tarbiya mazmunni yangilash va 
takomillashtirish shu darajada yaxshilanadi, pedagogika fani ham boyib boradi.Pedagogik 
ilmiy-tadqiqot metodlari shaxsni tarbiyalash, unga muayyan yo‘nalishlarda chuqur, puxta ilmiy 

---

bilimlami berish tamoyillari, obyekti va subyektiv omillarini aniqlovchi pedagogik jarayonning 
ichki mohiyati, aloqa va qonuniyatlarini maxsus tekshirish va bilish usullaridir. Zamonaviy 
sharoitda, pedagogik yo‘nalishda tadqiqotlami olib borishda quyidagi metodlardan 
foydalanilmoqda:
1. Pedagogik kuzatish metodi.
2. Suhbat metodi.
3. Anketa metodi.
4. Intervyu metodi.
5. Talim muassasasi hujjatlarini tahlil qilish metodi.
6. Test metodi.
7. Pedagogik tahlil metodi.
8. Bolalar ijodini o‘rganish metodi.
9. Pedagogik tajriba metodi.
10. Matematik-statistik metod Pedagogik kuzatish metodi. 
Uni qo‘llash jarayonida ta‘lim muassasalarining o‘quv-tarbiya ishlari jarayonini o'rganish 
asosida tadqiq etilayotgan muarnmo holati aniqlanadi, tajriba avvali va yakunida qo‘lga 
kiritilgan ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi farq to‘g‘risidagi ma‘lumotga ega bo‘linadi. Pedagogik 
kuzatish murakkab va o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Kuzatish aniq maqsad asosida, uzluksiz, 
izchil va tizimli amalga oshirilsa, kutilgan natijani qo‘lga kiritish mumkin. Olib borilayotgan 
pedagogik kuzatish ta‘lim-tarbiya sifatini oshirish, o‘quvchi shaxsini shakllantirishga xizmat 
qilsa, mazkur metodning ahamiyati yanada oshadi.Pedagogik kuzatuvni tashkil etishda xatoga 
yo‘l qo‘ymaslik muhimdir. Buning uchun tadqiqotchidan quyidagilar talab etiladi:
1)kuzatuv jarayonida aniq maqsadga egalik;
2) kuzatishni tizimli ravishda yo‘lga qo‘yish;
3)kuzatishning har bir bosqichida muayyan vazifalami hal etish;
4) har bir holatning mohiyatini sinchiklab o‘rganish; 
5) xulosa chiqarishga shoshilmaslik.
Suhbat metodi. Bu metod pedagogik kuzatish jarayonida ega bo‘lingan ma‘lumotlami boyitish, 
mavjud holatga to‘g‘ri baho berish, muammoning yechimini topishga imkon beruvchi 
pedagogik shart-sharoitlarni yaratish, tajriba-sinov ishlari subyektlari imkoniyatlarini muammo 
yechimiga jalb etishga yordam beradi. Suhbat maqsadga muvofiq holda indiviudal, guruhli 
hamda ommaviy shaklda o‘tkaziladi. Suhbat jarayonida respondentlarning imkoniyatlari to‘la-
to‘kis namoyon bo‘lishga erishish muhimdir. Anketa metodi (fransuzcha - tekshirish). Ushbu 
metod yordamida pedagogik kuzatish va suhbat jarayonida to'plangan dalillar boyitiladi. 
Anketa metodi ham tizimlangan savollar asosida respondentlar bilan muloqotni tashkil etishga 
asoslanadi. Anketa savollariga javoblar, ko'p hollarda, yozma ravishda olinadi.
O‘rganilayotgan jarayon mohiyatidan kelib chiqqan holda anketa savollari quyidagicha 
bo‘ladi:
1) ochiq turdagi savollar (respondentlaming erkin, batafsil javob berishlari uchun imkon 
beruvchi savollar);
2) yopiq turdagi savollar (respondentlar «ha», «yo‘q», «qisman» yoki «ijobiy», «qoniqarli», 
«salbiy» va hokazo tarzdagi javob variantlarini tanlash orqali savollarga javob beradilar)
Intervyu metodi respondent tomonidan tadqiq etilayotgan muammoning u yoki bu jihatini 
yorituvchi hodisaga nisbatan munosabat bildirilishini ta‘minlaydi. Intervyu respondent 
e‘tiboriga turkum savollami havola etish asosida o‘tkaziladi. Intervyu jarayonida olingan 
savollarga nisbatan tadqiqotchi tomonidan munosabat bildirilishi uning samarasini oshiradi. 
Ta‘lim muassasasi hujjatlarni tahlil qilish metodi. Pedagogik hodisa va dalillami tekshirish 
maqsadida ta‘lim muassasalari faoliyati mazmunini yorituvchi ma‘lumotlarni tekshirish 
maqsadga muvofiqdir. Mazkur metod O‘zbekiston Respublikasining «Ta‘lim to‘g‘risida»gi 

---

qonuni hamda «Kadriar tayyorlash milliy dasturi» talablarining ta‘lim muassasalari 
amaliyotidagi bajarilish holatini o‘rganish, bu boradagi faolllik darajasi erishilgan yutuq hamda 
yo‘l qo‘yilgan kamchiliklami aniqlash, ilg‘or tajribalami ommalashtirish va ta‘lim muassasasi 
pedagogik tajribasini oshirish maqsadida qo‘llaniladi.Ta‘lim muassasasi faoliyati mohiyatini 
yorituvchi hujjatlar quyidagilardan iborat: o‘quv mashg‘ulotlarining jadvali, o‘quv dasturi, 
guruh (yoki sinf) jumallari, о‘quvchilarning shaxsiy varaqalari, buyruqlar, Pedagogik Kengash 
yig‘ilishi bayonnomalari yozilgan daftar, Pedagogik Kengash qarorlari, ta‘lim muassasasi 
smetasi hamda pasporti, tarbiyaviy ishlar rejasi, o‘quv-tarbiya ishlarini tashkil etish borasidagi 
hisobotlar, ta‘lim muassasasi jihozlari (o‘quv partalari, stol stullar, yumshoq inebellar va 
hokazolar) qayd etilgan daftar va hokazolar. Test metodi. Ushbu metod respondentlar 
tomonidan muayyan fan sohasi yoki faoliyat (shu jumladan, kasbiy faoliyat) bo'yicha 
o'zlashtirilgan nazariy bilim va amaliy ko‘nikma, malakalar darajasini aniqlashga xizmat 
qiladi. Test metodini qo‘llashda aniqlanishi zarur bo'lgan bilim, ko‘nikma va malakalami 
turkum asosida berilishiga e‘tibor berish maqsadga muvofiqdir. Ushbu metodning afzalligi 
respondentlar javoblarini aniq mezonlar bo‘yicha tahlil etish imkoniyati mavjudligi hamda 
vaqtning tejalishi bilan tavsiflanadi. Biroq metod ayrim kamchilikdan ham holi emas. 
Chunonchi, aksariyat holatlarda javoblar yozma ravishda olinadi, shuningdek, respondent 
taklif etilayotgan javob variantlaridan birini tanlashi zarur. Shu bois respondent o‘z fikrini 
batafsil ifoda etish imkoniyaga ega emas. Pedagogik tahlil metodi. Tadqiqotni olib borish 
jarayonida ushbu metodni qo'llashdan ko'zlangan maqsad tanlangan muammoning falsafiy, 
psixologik hamda pedagogik yo'nalishlarda o‘rganilganlik darajasini aniqlashdan iborat bo‘lib, 
tadqiqotchi ilgari surayotgan g'oyaning nazariy jihatdan haqqoniyligini asoslashga xizmat 
qiladi. Bolalar ijodini o‘rganish metodi. Mazkur metod o'quvchilaming muayyan 
yo‘nalishlardagi layoqati, qobiliyati, shuningdek, ma‘lum fan sohalari bo‘yicha bilim, 
ko'nikma va malakalari darajasini aniqlash maqsadida qo‘llaniladi. Uni qo‘llashda 
o‘quvchilaming ijodiy ishlari - kundaliklari, insholari, yozma ishlari, referatlari, hisobotlari 
muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Metodning afzalligi shundaki, u ma‘lum o‘quvchiga xos 
bo‘lgan individual imkomyatni ko‘ra olish, baholash va uni rivojlantirish uchun zamin 
yaratadi. Xulosa qilib aytganda, pedagogik tadqiqot metodlari o‘qituvchining pedagogik 
faoliyatini oshirishga qaratilgan tadqiqot vazifalarining aniqligi, o‘quvchilarning yosh 
xususiyatlarini, bolalar psixologiyasi qonuniyatlarini hisobga olish kabi xususiyatlarini 
yaxshilab, uning darajasini oshiradi. 
2) Muloqot – odamlar o‘rtasida hamkorlik faoliyati ehtiyojidan yuzaga keladigan va 
axborot almashinuvi. Muloqot insonning ijtimoiy, ongli mavjudot sifatidagi, ong tashuvchi 
sifatidagi ehtiyojidir. Turli yuksak hayvonlar va odam turmush tarzlarining ikki taraf: tabiat 
bilan aloqalar va tirik jonzotlar bilan aloqalarga ajralishini kuzatamiz. Birinchi tur aloqalar 
odam faolligining maxsus turi sifatidagi faoliyat deb nomlangan. Ikkinchi tur aloqalar bir-
birlari bilan o‘zaro ta’sirlashuvchi tomonlar axborot almashinuvchi tirik jonzotlar ekanligi 
bilan belgilanadi. Tur ichidagi va turlararo bunday aloqalar turi muloqot deb ataladi.
«Muloqot» tushunchasining turlicha ta’riflari mavjud. Muloqot ikki yoki undan ortiq 
odamlar o‘rtasidagi bilish yoki affektiv-baholash xususiyatiga ega bo‘lgan axborot 
almashinuvida ularning o‘zaro ta’sirlashuvi sifatida ta’riflanadi. Yoki: muloqot – odamlar 
o‘rtasida hamkorlik faoliyati ehtiyojidan yuzaga keladigan va axborot almashinuvi, o‘zaro 
ta’sirning yagona yo‘lini ishlab chiqish, boshqa odamni idrok qilish va tushunishdan iborat 
bo‘lgan 
aloqalarni 
o‘rnatish 
va 
rivojlatirishning 
murakkab, 
keng 
qamrovli 
jarayoni. Bu «muloqot» tushunchasining eng to‘liq va aniq ta’rifidir.
Muloqot barcha tirik jonzotlarga xosdir, lekin odam darajasida u eng takomillashgan 
shakllarga ega bo‘ladi, nutq vositasida anglanadi. Muloqotda quyidagi nuqtai nazarlar 
ajratiladi: mazmun, maqsad va vositalar. 

---

3) 
Har bir yurtning fuqarosi bo‘lmish o‘qituvchi-tarbiyachi va o ‘quvchi-yoshlar o ‘z ona 
yurti tarixini bilishlari, vatanparvar bo‘lishlari lozim. Ta’lim-tarbiya tarixi, pedagogika tarixi 
fanidan xabardor bo‘lmay turib, o‘qituvchilik qilish mumkin emas.
PEDAGOGIKANING BOSHQA FANLAR BILAN ALOQASI. IJTIMOIY TARBIYA MOHIYATINI 
ILMIY JIHATDAN ASOSLASH MAʼLUM PEDAGOGIK HODISANING MUAYYAN VAZIYATLARDA 
NAMOYON BOʼLISH QONUNIYATLARINI BILISHNI TAQOZO YETADI. BIZGA MAʼIUMKI, 
PEDAGOGIK HODISA MURAKKAB TUZILMAGA YEGA BOʼLIB, UNING UMUMIY MOHIYATINI 
TOʼLAQONLI ANGLASH UCHUN BIR QATOR FANLARNING IMKONIYATLARIGA TAYANILADI. 
ANA SHU NUQTAYI NAZARDAN PEDAGOGIKA FANI BILAN QUYIDAGI FANLAR OʼRTASIDA 
YAQIN ALOQADORLIK MAVJUD: 
1. FALSAFA — SHAXS RIVOJLANISHI JARAYONINING DIALEKTIK XUSUSIYATLARI, 
MUAYYAN PEDAGOGIK GʼOYA, QARASH HAMDA TAʼLIMOTLARNING FALSAFIYJIHATLARI 
KABI MASALALARNI TAHLIL YETISHGA IMKON BERADI. 
IQTISOD — TAʼLIM MUASSASALARINING FAOLIYATINI YOʼLGA QOʼYISH, OʼQUV 
BINOLARINI QURISH, TAʼLIM-TARBIYA JARAYONLARINI TASHKIL YETISH VA ULARNING 
MODDIY-TEXNIKA VA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR BILAN JIHOZLASH KABI 
MASALALARNING IQTISODIY JIHATLARINI ANGLASHGA XIZMAT QILADI.