Alkilbenzol

NO₂⁺ + H₂O

Nitrolashni davom ettirish qiyin bo‘ladi. Chunki NO₂ guruh kuchli elektronoakseptor o‘rinbosar hisoblanadi. Nitronlovchi aralashmalarda NO₂⁺ ionlarning mavjud spektroskopik usullar bilan isbotlangan. Ba’zan nitrolovchi aralshma o‘rniga KNO₃ va H₂SO₄ aralashmasidan foydalaniladi. Bunda nitrolovchi reagent miqdorini nazorat qilish va reaksion aralshamada suvning miqdorini kamaytirish imkoniyatini beradi. Nitroniy tetraftorbarat kuchli kislotali sharoitda faol nitrolovchi reagent hisoblanadi. Oson nitrolanuvchi aramatik birikmalar 68 %, 98 % va 100 % li nitrat kislotasi qo‘llaniladi.
Nitrat kislotaning sirka kislotadagi eritmasi yumshoq nitrolovchi reagent bo‘lib, polialkilbenzollar va geterotsikllarni nitrolashda ishlatiladi. Shuningdek nitrolash uchun NNO₃ ni SSl ₄ dagi eritmasi, fenollar va anilinni nitrolash uchun tetranitrometan-S(NO₂)₄ va suyultirilgan NNO₃ qo‘llaniladi. Nitrolash davomida yonaki reaksiyalar ham ketadi. NO₂ da azot atomi sp,

kislorod atomlari sp² gibridlangan. Azotning 2 ta gibridlangan orbitali chiziqli joylashgan, gibrilanmagan r- orbitallarning o‘qlari o‘zaro perpendikulyar joylashgan.
Nitrolash reaksiyasining sharoiti aromatik uglevodorod tabiatiga bog‘liq. Benzolni nitrolash uchun nitrolovchi aralashmadan foydalaniladi, reaksiya 50⁰S da olib boriladi. Yuqori temperaturada yonaki reaksiyaning borish extimoli- dinitrobenzol hosil bo‘lishi kuchayadi. Alkilbenzollar benzolga nisbatan oson nitrolanadi. Masalan toluol xona temperaturasidan (~ 20 ⁰S) nitrolanadi.
Alkil radikallarining orientatorlik qobilyatlari bir-biridan farq qiladi. O‘rinbosar xajmini ortishi o-izomerning unumli kamaytiradi
Ye) Sulfolash. Benzol va uning gomologlari sulfat kislotasi (80-100%), oleum ta’sirida sulfolanadi. Ba’zan sulfolash uchun SO₃, piridinsulfotrioksid, dioksansulfotrioksid, xlorsulfon kislotasi va sulfuril xlorid qo‘llaniladi.

^{3 3} 2 2
^{N+SO3- O O+SO - ClSO H} SO Cl
Alkilbenzollar benzolga nisbatan oson sulfolanadi. Sulfolash reaksiyalarida SO₃ yoki NSO₃⁺ ioni elektrofil zarracha hisoblanadi. 100% li yoki konsentranlangan H₂SO₄ ishlatilganda ichki protonlanish sodir bo‘ladi va NSO₃⁺ ioni hosil bo‘ladi.