Amaliy ish №1. Dasturlash texnologiyasi Dasturlash paradigmasi

Amaliy ish №1. Dasturlash texnologiyasi
Dasturlash paradigmasi - bu kompyuter dasturlarini yozish uslubini belgilaydigan g'oyalar va tushunchalar to'plami (dasturlashga yondashuv). Bu kontseptualizatsiya usuli bo'lib , u hisoblarni tashkil qilishni va kompyuter tomonidan bajariladigan ishlarning tuzilishini belgilaydi.
Dasturlash paradigmasi faqat dasturlash tili bilan aniqlanmagan; deyarli barcha zamonaviy dasturlash tillari u yoki bu darajada turli paradigmalardan foydalanishga imkon beradi ( ko'p paradigma dasturlash ). Shunday qilib, ob'ektga yo'naltirilmagan C tilida siz ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash tamoyillariga muvofiq ishlashingiz mumkin, garchi bu ma'lum qiyinchiliklarga to'la bo'lsa; funktsional dasturlash funktsiyalarga ega bo'lgan har qanday imperativ tilda ishlashda ishlatilishi mumkin.
Bundan tashqari, mavjud paradigmalar ko'pincha bir-biri bilan (masalan, modulli va ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash) bir-biriga to'g'ri keladi, shuning uchun siz turli xil mualliflar turli xil paradigmalarning nomlarini ishlatganda, aslida bir hodisa haqida gapirganda, vaziyatlarga duch kelishingiz mumkin.


Umuman olganda dasturlash (programming) ning 4 ta uslubi (konsepsiyasi yoki usuli, paradigmi) bor:
1. Funksional dasturlash (Procedure Orientated Programming) usuli: Dastur kodi ketma-ket bajaraladigan operatorlar, matematik ifodalar, buyruqlar va funksiyalardan iborat. Eslagan bo'lsangiz dasturlash asoslari yoki informatikada o'rgatilgan sodda masalalar (kvadrat tenglama, aylana yuzasi, yoki funksiya grafigi)ni, Paskal, Basic, C tillari yordamida dasturlab ko'rganmiz. Bu tillar quyi darajali dasturlash tillari (low level programming languages) hisoblanib murakkab va yirik tizimlarni dasturini ishlab chiqishda juda ham noqulay hisoblanadi. Nega? Tasavvur qiling yuqoridagi qo'yilgan vazifani Paskal yoki C da yozib chiqish uchun qancha ish qilinadi? Nari borsa bir necha yuzlab funksiyalar va ular orasidagi o'zaro aloqadan iborat bo'ladi. Agar siz juda ham aqilli va qobilyatli bo'lgan taqdirizda ham minglab qator dastur kodini yozib chiqasiz, ishonaman qurbingiz yetadi, lekin dastur kodini kerak paytda o'zgartirish, yangilik va qo'shimcha kiritishga kelganda bosh qotadi, yoki siz yozgan dastur kodini boshqa bir dasturchi hamkoringiz tushunmaydi. O'zingiz yozgan kod o'ziz uchun bosh og'rigi bo'ladi.
2. Obyektli dasturlash (Object Orientated Programming) usuli: Dastur kodi obyektlardan va ular orasidagi o'zaro bog'liqliklardan iborat. Bu qanday? Bu shundayki siz real hayotdagi obyektlarni dasturlaysiz, qandaydir masala yoki topshiriqni emas! Dastur bir nechta obyektlardan, obyektlar yordamida bajariladigan amallardan va obyektlar orasidagi axborot almashishdan iborat bo'ladi. Obyektni qanday dasturlaymiz, qanday qoidalari bor, obyektlarni qanday qilib dastur kodiga yuklaymiz — bularning bari navbatdagi darslarda. Muhimi hozircha biz yirik tizimlarni (umuman olganda ixtiyoriy sodda masalani ham) dasturlashda obyektga yo'naltirilgan dasturlash usuli, ya'ni OOP juda ham samarali ekanligini bilamiz. Quyidagi 2 ta grafik orqali berilgan 2 ta uslubni yanada aniqroq tushunib olish mumkin.


3. Mantiqiy dasturlash. Mantiqiy dasturlash boshqa mavjud dasturlash strategiyalaridan sezilarli darajada farq qiladi. Dastur bilan kompyuterga ko'rsatmalar berish o'rniga, ob'ektlar o'rtasida munosabatlar o'rnatiladi. Shu tarzda kompyuter ushbu aloqalarni asoslashi va shu bilan mantiqiy yechimlarga erishishi mumkin.
Mantiqiy dastur doirasida ikkita asosiy kodlar to'plami mavjud: faktlar va qoidalar. Qoidalar atrof-muhit to'g'risida bilim olish uchun faktlarga nisbatan qo'llaniladi.


4. Parallel dasturlash. Parallel dasturlash bir vaqtning o'zida bir nechta hisoblash tugunlarida kodni bajarilishi hisobiga resurslardan samarali foydalanadigan dasturlarni yaratish uchun ishlatiladi. Kompyuter fanining boshqa amaliy sohalari singari, parallel dasturlash ham bir necha bosqichlardan o'tdi. U texnik vositalarni ishlab chiqish bilan bog’liq yangi imkoniyatlardan kelib chiqdi va texnologik o'zgarishlarga muvofiq rivojlandi. Vaqt o'tishi bilan, maxsus texnikalar asosiy printsiplar va umumiy dasturlash texnikasi to'plamiga birlashtirildi. Parallel dasturlash 1960-yillarda operatsion tizimlar sohasida paydo bo'lgan. Buning sababi kanallar yoki qurilma boshqaruvchi(kontrolyor)lari deb nomlangan apparat modullarining ixtirosi edi.