Amaliy mashg’ulot №10 Shishaga ishlov berish usullari va xavfsizlik texnikasi. Amaliy mashg’ulotning maqsadi

Deraza oynasi ishlab chiqarish.
«Xo‘sh shisha hozir qanday usullar bilan ishlab chiqariladi?»-degan savol tug‘ilishi muqarrar. Bu savolga quyida keltirilgan oyna taxta sxemasi qisman bo‘lsa ham javob beradi.

qum, kvars	Ohaktosh, bo‘r, marmar	Soda, potash
		
Maydalash	Maydalash
		
Boyitish va quritish	quritish	Quritish
		
Unlash	unlash	Unlash
		
Elash	Elash	Elash
		
Bunker	Bunker	Bunker
	
	Tortish va aralashtirish
	
	Shixta eritish
	
	Eritmani sovitish
	
	Shishani cho‘zib qoliplash
	
	Otjig qilish
	
	Mexanik, kimyoviy va badiiy ishlash
	
	Tayyor mahsulot

Kvar va oxaktosh singari qattiq xom ashyolar jag‘li maydalagichlarda bo‘lakchalarga ajratilib, temir oksidi kabi rang beruvchi birikmalardan tozalanadi. So‘ngra ular aylanma pech yoki kamerali quritgichlarda quritiladi, konusli bolg‘achali tegirmonda un holatiga keltiriladi. Elangan qumtuproq, ohaktosh va soda tortilib maxsus mashinalarda aralashtiriladi.

Manzarali rangli shisha ishlab chiqarishda esa bo‘yoq sifatida mis, xrom, temir, kobalt va boshqa metallarning oksidlaridan foydalaniladi. Shisha zavodidagi maxsus pechlarda 1500oS temperaturagacha pishiriladi. Pishirish jarayonini protokli vanna pechlarda amalga oshiriladi. Hozirgi vaqtda deraza oynalari vertikal yo‘nalishda cho‘ziladigan mashinalarda tayyorlanadi.

Bu mashinalarda uzliksiz shisha lentasi qoliplovchi moslamaning tirqishi orqali cho‘ziladi. Shishaning bunday usulda olingan shisha sifatliroq, shaffof, chiziqchasiz bo‘ladi. Mashinalarda oliplangan shisha eritmasi lentasi maxsus rejimda sovitiladi. Bu vaqtda shishaning ichki kuchlanishi sekinlik bilan yuqola boradi. Lenta sovib mashinadan chiqa borishi bilan tegishli o‘lchamlarda list qilib qirqiladi. Qirqim qalinligi 2-6 mm atrofida bo‘lib, o‘lchami 250x250 dan 1600x2200 mm gacha bo‘ladi.

Polirovkalangan vitrina shishasi va ko‘zgu olishda kuchlanishdan holi qilingan shisha sayqallash va yaltiratish stanoklariga yo‘naltiriladi. Dekorativ buyumlarga esa mexanik ishlovdan tashqarii, kimyoviy va badiiy ishlov ham beriladi. Natijada mahsulot yarqirab, jilva berib turadigan bo‘ladi.
Texnika shishasi ishlab chiqarish texnologiyasi.
Texnik shisha turlari juda ko‘p. Uning asosiy mahsulotlari quydagilar.

1. 
   kvars shishasi.
   
2. 
   optika shishasi
   
3. 
   nur texnikasi
   
4. 
   toblangan list shishasi
   
5. 
   tripleks list shishasi
   
6. 
   pollirovkalangan (egilgan) shisha
   
7. 
   kimyoviy laboratoriya shishasi
   
8. 
   termometrik shisha
   
9. 
   tibbiy shishalar
   
10. 
    elektrod shishalar
    
11. 
    elektr tokini o‘ta o‘tkazuvchan shishalar
    
12. 
    lyuminissent texnikasida qo‘llanadigan shishalar
    
13. 
    lazer texnikasi shishalari
    
14. 
    yo‘l belgilari yasashda ishlatiladigan shishalar-shisha mikrobo‘laklari
    
15. 
    atom texnikasi shishalari va boshqalar
    

kvars shishasi olish texnologik sxemasi quydagicha

Kvars qumi

Chayqalovchi stol ustida ishlov berish

Mexanik klassifikatorda yuvish

Vakuumda suvsizlantirish

Elektr pechida blok holida eritish

quvir holida cho‘zish	qoliplarga puflab joylash	Gidravlik pressda blokni presslash	Blokni, puflash presslash
			
kesish	kesish	kesish	Kesish,teshish shlifovkalash
			
shlifovkalash	shlifovkalash	shlifovkalash	Payvandlash
			
Diometri 20-50 mm li quvurlar	Diometri 60-500 mm li quvurlar, quvurlarning murakkab detallari, chashka,tigel, silindr va izolyator	Shisha brustlar, plastinkalar, yuzali izolyatorlar	Otjig, kuchlanishni yuqotish,kimyoviy apparatlar

Texnika shishasi barcha tarmoqlarda keng qo‘llanadigan universal materialdir. Birgina kvars shishalarining qo‘llanishini olib ko‘raylik, sovitgich, isitgich, vanna, idish, reaktor nasos, tigel, kolba, kovak, filtr, issiqlik texnikasi va metallurgiya termoparasi, g‘ilofi gaz va elektropech quvurlari, gaz gorekasi, nur texnikasida qo‘llanadigan yuqori voltli izolyator, katod va generator lampalarining detali, optik-kimyoviy sanoati tasviriy shishasi va h.zo. Shisha yaqindan boshlab, atom va raketa texnikasi va kvant elektrotexnikasida qo‘llanilmoqda. U atom texnikasida nur sochilishidan saqlanish, nur tarqalishini dozirovka qilish, radioktiv nurdan saqlanish kabi muhim vazifalarni ham bajaradi.
Kvant elektrotexnikasida esa aktiv modda (neodim,erbiy, itterbiy, seriy va samariy oksidlari) dan tayyorlangan shisha asrimizning 60-70 yillaridan boshlab lazer sifatida ishlatilmoqda. Lazer olmos, yoqut, volfram, korund kabi moddalarni sariyog‘dek kesishi, teshishi va payvandlashi ularning metallurgiya, mashinasozlik, kimyo, qog‘oz va to‘qimachilik sanoati korxonalarida katta ahamiyatga ega ekanligidan dalolot beradi.