Amaliy mexanika” fanidan Mavzu: Tasmali uzatmalarni loyihalash Bajardi

Ruxsat etilgan ishchi yuklanishning qiymatlari [R₀], MPa.

Tasma Turi	Dmin/
	20	25	30	35	40	45	50	60	75	100
CHarm tasma	1,4	1,7	1,9	2,04	2,15	2,23	2,3	2,5	2,5	2,6
Rezina matoli Tasma	1,35	1,5	1,6	1,67	1,72	1,77	1,8	1,85	1,9	1,95
Ip gazlamali tasma	1,35	1,5	1,6	1,67	1,72	1,77	1,8	1,85	1,9	1,95

Eslatma: Jadval P₀ = 1,8 N/mm qilib olingan hol uchun tuzilgan. Agar P₀ = 2,0 N/mm qilib olinsa, [P₀] ning qiymati jadvaldagidan 10% ko’p qilib olinadi; agar shkivlar plastmassalardan tayyorlangan bo’lsa, 20% ga oshiriladi; nam va changli sharoitda ishlaydigan uzatmalar uchun 10-30 % ga kamaytiriladi. P₀ – tasmaning dastlabki tarangligidan hosil bo’ladigan ishchi yuklanish.

C_ - qamrov burchagining uzatma tortish qibiliyatiga ta’sirini inobatga oluvchi koeffitsient bo’lib, quyidagi formula orqali aniqlaniladi yoki 7-jadvaldan tanlanadi;

(18)

7-jadval

^01	150	160	170	180	200	220
S	0,91	0,94	0,97	1,0	1,1	1,2

C_- tezlikni uzatma ishiga ta’sirini hisobga oluvchi koeffitsient bo’lib, quyidagi formula orqali aniqlaniladi yoki 8-jadvaldan tanlanadi;

(19)

8-jadval

 m/s	5	10	15	20	25	30
S	1,03	1,00	0,95	0,86	0,79	0,68

C_r- ishlash rejimini hisobga oluvchi koeffitsient bo’lib, 9-jadvaldan tanlanadi (S_r=1).

9-jadval

Yuklanish xarakteri	Mashina turi	Cr
Yuklanish tekis ta’sir etuvchi hollar	Ventilyatorning markazdan qochirma nasos va kompressorlar, tokarlik va parmalash dastgohlari	1,0
Yuklanishning o’zgarishi mehyorida bo’lgan hollar	Porshenli nasos va kompressorlar, plastinali transportyorlar avtomat dastgohlar	0,9
Yuklanishning o’zgarishi sezilarli darajada katta bo’lgan hollar	Harakat yo’nalishi qarama-qarshi tomonga o’zgarib turadigan yuritma-lar, randalash dastgohlari, elevatorlar	0,8
Yuklanishning o’zgarishi notekis bo’lgan va zarb bilan ta’sir qilgan hollar	Ko’targichlar, ekskavatorlar, presslash mashinalari, bolg’alash uskunalari va shu kabilar	0,7

C₀-taranglash usuli va uzatmaning gorizontal tekislikka nisbatan joylashuvini hisobga oluvchi koeffitsient bo’lib, 10-jadvaldan tanlanadi (C₀=1).

10-jadval

Tasmali uzatmaning turi	Uzatmaning gorizontal tekislikka nisbatan joylashuv burchagi
	0^0-60^0	60^0-80^0	80^0-90^0
Tasmaning tarangligi avtomatik ravishda tahminlanadigan uzatmalar	1,0	1,0	1,0
Ochiq va taranglovchi moslamasi bo’lgan uzatmalar	1,0	0,9	0,8
Ayqash uzatmalar	0,9	0,8	0,7
Yarim ayqash va yo’naltiruvchi rolikli uzatmalar	0,8	0,7	0,6

12. Uzatmada hosil bo’ladigan kuchlarni aniqlash:

a) yuqorida tahkidlanganidek tasma shkivlarga mahlum taranglik bilan kiydiriladi. Bunda yuklanishsiz dastlab faqat taranglik kuchi F₀ mavjud bo’ladi:

(20)

Bu yerda σ₀=1.8 MPa bo’lib dastlabki taranglik kuchidan hosil bo’ladigan kuchlanishdir;

δ – tasmaning qalinligi, tasma materialiga ko’ra 1, 2, 3 – jadvallardan tanlanadi;

Tasmaning qalinligi tanlashda quyidagi shart bajarilishi kerak, mm

b - tasmaning eni bo’lib, quyidagi formula orqali aniqlaniladi va hisobiy qiymat GOST qiymatga taqqoslanilib, tasma materialiga ko’ra 1, 2, 3- jadvallardan tanlanadi, δ =5 mm, Z=4

(21)

Aniqlangan qiymat bo’yicha tasmaning eni 1, 2, 3- jadvallardan tanlanadi b = 125 mm.

b) aylana kuch – F_t ;

(22)

v) Yetaklovchi va yetaklanuvchi tarmoqlarning taranglik kuchi F₁, F₂ (markazdan qochma kuchning tasma tarangligiga ta’siri hisobga olinmagan) (2-shakl);

(23)


1-jadval

rezina to’qimali tasmalarning o’lchamlari

/GOST 23831-79/

Tasmalarning eni b, mm	Qatlam soni	Tasmalar qalinligi , mm
		qatlamligi	Qatlamsizi
20, 25, 32, 40, 50, 63, 71, 80, 90, 100, 112	3	4,5	3,75
20, 25, 32, 40, 50, 63, 71, 80, 90, 100, 112, 120, 125, 140, 160, 180, 200, 224, 250, 280	4	5	5
20, 25, 32, 40, 50, 63, 71, 80, 90, 100, 112, 120, 125, 140, 160, 180, 200, 224, 250, 280, 315, 355	5	7,5	6,25
80, 90, 100, 112, 120, 125, 140, 160, 180, 200, 224, 250, 280, 315, 355, 400, 450, 500	6	9,0	7,5

2-jadval

CHarm tasmalarning o’lchamlari

/GOST 18697-73/

Tasmalarning eni b, mm	Tasmalarning qalinligi -,mm
	Bir qatlamligi	Ikki qatlamligi
10,16,20,25	3,0...3,5	-
32,40,50	3,5...4,0	-
63,71	4,0...4,5	-
80,90,100,112	4,5...5,0	7,5...8,0
125,140	5,0...5,5	9,0...9,5
160, 180, 200, 224, 250, 280, 355, 400, 450, 500, 560	5,5...6,0	9,5...10,0

3-jadval

Ip gazlamali tasmalarning o’lchamlari

/GOST 6982-75/

Tasmalarning eni b, mm	Tasmalarning qalinligi -, mm	Qatlamlar soni
30, 40, 50, 60, 75, 100	4,5	4
30, 40, 50, 60, 75, 90, 100, 115, 125, 150, 175	6,5	6
50, 75, 90, 100, 115, 125, 150, 175, 200, 225, 250	8,5	8

4-jadval

Yassi tasmalarning texnikaviy tavsifi

Asosiy ko’rsatkichlar		Tasmaning turi
		CHarm tasma	Rezina matoli tasma	Ip gazlamali tasma
GOST		18697-73	23831-79	6982-75
Tavsiya etiladigan eng katta tezlik, m/s		45	30	20
Dmin/ nisbatning	Tavsiya etilgani	35	40	30
	Ruxsat etilgani	25	30	25
Mustahkalik chegarasi, MPa		200-250	37-44	50
Elastiklik moduli Ye,MPa		100-150	100-200	50-80

5-jadval

Yassi tasmali uzatma shkivlarining o’lchamlari, mm /GOST 17383-73/

SHkiv diametrlari (mm) 40, 45, 56, 63, 71, 80, 90, 100, 112, 125, 140, 160, 180, 200, 224, 250, 280, 315, 355, 400, 450, 500, 560, 630, 710, 800, 900, 1000, 1120, 1250, 1400, 1600, 1800, 2000
Tasma-ning eni v	SHkiv gardishi-ning eni V	SHkiv qaba-riqligining balandligi h	Tasma-ning eni v	SHkiv gardishi-ning eni V	SHkiv qabariq-ligining balandligi h
30	40	1.0	80	100	1.5
40	50		85	100
50	60		90	100
60	70	1.5			2.0

g) shkiv valiga ta’sir etuvchi kuch F_B ;

(24)

13.Tasmadagi kuchlanishlarni aniqlash:

a) Eng katta kuchlanish Yetaklovchi tarmoqda bo’lib, F₁ kuchi ta’sirida

hosil bo’lgan σ₁ kuchlanishidir;

, (25)

b) Tasmaning shkivni qamrab turgan joyida hosil bo’lgan eguvchi kuchlanish;

(26)

E-tasma materialning elastiklik moduli bo’lib, 4-jadvaldan olindi (E=100 MPa).

Kapronli tasmalar uchun esa E=600 MPa deb qabul qilinadi.

v) Markazdan qochma kuch ta’sirida hosil bo’ladigan σ_v kuchlanish;

(27)

ρ – tasma zichligi bo’lib, rezina-mato-chilvirli tasmalar uchun 1100-1200 kg/m³, charmli tasmalar uchun 1000-1100 kg/m³ , ip gazlamali tasmalar uchun 900-1000 kg/m³ .

g) Maksimal kuchlanish esa,

(28)

Maksimal kuchlanishning hisobiy qiymati doimo rezina-matoli va charmli tasmalar uchun chegaraviy kuchlanish σ_-1 ≤ 7 MPa dan , ip gazlamali tasmalar uchun esa σ_-1 ≤ 5 MPa dan oshmasligi shart. σ_-1 ≤ 7 MPa

14. Tasmani uzoq ishlash muddatiga tekshirish;

(29)

C_i - uzatishlar nisbatini inobatga oluvchi koeffitsent;



C_H – tasma yuklanishini inobatga oluvchi koeffitsenti, yuklanish davriy o’zgarish davrida (noldan maksimumgacha) C_H=2 bo’lib, doimiy yuklanish davrida esa C_H=1 ga teng bo’ladi; (C_H =1)

- tasmaning sekundiga aylanishlar soni.

λ ni aniqlaganda L ning qiymatini mm dan metrga o’tkazib xisoblaymiz