A`meliy sabaq №8 I. Tema: Qan jaratiwshi ha`m immun qorg`aw organlarinin` mikroskopiyaliq du`zilisi II

Timustıń jasqa qaray xám aktsidentallıq involyutsiyası.

Timustıń maksimal rawajlanıw dárejesine erte balalıq dáwirde jetilisedi. 3-20 jas aralıg`ında onıń massası turaqlasadı ,keyin jas ótiwi menen timus keri rawajlanıwı –involyutsiyası baslanadı. Bull jag`dayda g`abıq zonadag`ı limfotsitler sanı azayadı , biriktiriwshi toqıma kletkalarında lipid kiritpeleri payda boladı ,maytoqımaları rawajlanadı. Timustıń involyutsiyag`a ushıramawjag`dayı siyrek ushırasadı. Bunıń sebebi buyrek usti bezi qbıq qabatınıń islep shıg`arg`an glyukokartikoyd garmonınıń jetispewshiliginen payda boladı. Bunday jag`dayg`a ushırag`an adamlar infektsiyalıq keselliklerge intoksikatsiyag`a g`arsılıq k órestiwi t ómenleydi,isik keselliginiń payda bolıw mumkinshiligi k óp boladı.

Timustıń waqıtsha yamasa aksidentalıq involyutsiyası organizmge xár qıylı lutilmegen ,tosattan bolatug`ın qáwipli xám kushli titirkendiriwler (tramva, intokinatsiya ,infektsiya, ashlıqta qalıw x.t.b) tásirinde payda boladı.
Stress-reaktsiya waqtında T-limfotsitlerdiń k óp sanda qang`a ótiwi xám timustıń qabıq zonasında k óp óliwi bayqaladı. Bunday jag`dayda qbıq zona menen mańız zona shegarası biliner bilinbes bolıp qaladı. Stress waqtında buyrek usti bezi garmonı glyukokortikoydlar k óbeyedi xám sonıń nátiyjesinde timusta kushli tez aktsidentlik involyutsiya boladı.

Periferik qan jaratıwshı hám immun qorg`aw organları .

Limfa tuyinleri. Limfa tuyinleri limfa tamırları boylap k óp sanda bolıp jaylasadı ,olar qan payda etiw xám immun qorg`aw waziypasın atqaradı. Limfa tuyinlerinde tiykarınan Txám V limfotsitlerdiń ósip rawajlanıwı ,k óbeyiwi ,olardıń antigenge sáykes retseptorlı kletkalarg`a differentsiyalanıwı boladı, onnan basqa limfa tuyinleri ózleri arqalı ag`ıp ótetug`ın limfa suyıqlıg`ın jat denelerden tazalaydı , biologiyalıq filtr xizmetin atqaradı. Xám toqıma suyıqlıg`ı- limfa suyıqlıg`ın ózinde saqlap depo xizmetin atqaradı.
Rawajlanıwı. Limfa tuyini embrion rawajlanıwınıń 2- ayınıń aqırı 3-ay baslarınan baslap qan xám limfa tamırları boylap mezenxima kletkaları toplanısıp onıń sırtınan kapsula menen qaplanıp rawajlana baslaydı. Kapsuladan tuyin ishine tosıqlar (trabekulalar) ósip kiredi. Mezenxima kletkaları tuyinniń shetki zonasında birlesip aqırg`ı yamasa shetki (kraeboy) sinuslardı payda etedi ,olar tuyin kapsulası astında trabekulalardı baylap jaylasqan xám olar bir biri menen anastomozlasıp aralıq xám mańız zona sinusların payda etedi. Usı waqıtları limfa tuyin baslamasındag`ı mezenxima kletkalarınan retikulyar kletkalar payda bolıp olar retikulin talshıqları menen birlesip limfa tuyininiń tortárizli stromasın duzedi. Embrion rawajlanıwınıń 6- xáptesinen baslap limfatik follekulalar xám mańız dizbekleri payda boladı. 4-aydan baslap stroma boslıg`ı limfotsitler menen tola baslaydı. V-limfotsitler T-limfotsitlerden burın tuyinge kelip ornalasadı. T-limfotsitler qabıq zona menen mańız zona arasında (T-zonada) jaylasadı. Usı waqıtları tuyinde mikroortalıqtı duziwshi makrofag , interdigitirlewshi kletkalar, dentritli kletkalar payda bola baslaydı. 5-ay aqırı 6-aydıń basında limfa tuyini qan jaratıwshı xám immun qorg`aw organı sıpatında xızmet etedi.