Amerika sivilizasiyasi. Reja Qadimgi Amerika sivilizatsiyalarining kelib chiqishi Mayalar sivilizatsiyasi

Inklar iqtisodiyoti
Inklar iqtisodiyotning ko'plab sohalarida va birinchi navbatda metallurgiyada katta yutuqlarga erishdilar. Mis va qalay qazib olish eng katta amaliy ahamiyatga ega edi. Kumush konlari o'zlashtirildi. Kechua tilida temirni ifodalovvchi so'z bor, lekin, ehtimol, bu qotishma bo'lmagan va so'zning ma'nosi meteorik temir yoki gematit bilan berilgan. Temir qazib olish va temir rudalarini eritish haqida hech qanday ma'lumot yo’q.
Qazib olingan metallardan asboblar va bezaklar yasashda foydalanilgan. Boltalar, o'roqlar, pichoqlar, laganlar, harbiy klublar uchun uchlar va uy-ro'zg'or uchun zarur bo'lgan boshqa narsalar bronzadan quyilgan. Oltin va kumushdan zargarlik buyumlari va topinish buyumlari yasalgan.
To'quvchilik juda rivojlangan edi. Peru hindulari dastgohlar bilan allaqachon tanish edilar va bu uch turdagi dastgohlar edi. Ba'zida hindular ularga to'qilgan matolarni bo'yashgan, shu maqsadda avakado daraxtining urug'lari (ko'k) yoki turli xil metallar, xususan mis va qalay ishlatilgan. Inka sivilizatsiyasining uzoq asrlarida ishlab chiqarilgan matolar bugungi kungacha saqlanib qolgan va bezaklarning boyligi va nafisligi bilan ajralib turadi. Paxta va jun xom ashyo sifatida ishlatilgan. Shuningdek, ular kiyim va gilam uchun yupqa matolar yasadilar. Inklar uchun, shuningdek, qirol oilasining a'zolari uchun maxsus matolarni - rangli qushlarning patlaridan yasalgan.
Inka davlatida qishloq xo'jaligi sezilarli darajada rivojlandi, garchi Inka qabilalari joylashgan hudud qishloq xo'jaligini rivojlantirish uchun ayniqsa qulay bo'lmagan. Buning sababi shundaki, suv oqimlari yomg'irli mavsumda And tog'larining tik yon bag'irlari bo'ylab oqib, tuproq qatlamini yuvib tashlaydi va quruq vaqtda ular ustida namlik bo'lmaydi. Dalalar zinapoyali terassalarga joylashtirilgan bo'lib, uning pastki chetlari tuproqni ushlab turuvchi devor bilan mustahkamlangan. Terassa chetida tog'li daryolardan suvni dala tomon yo'naltirish uchun to'g'on qurilgan. Kanallar tosh plitalar bilan yotqizilgan. Davlat tuzilmalarning yaroqliligini nazorat qilishni o'z ichiga olgan maxsus mansabdor shaxslarni ajratdi. Imperiyaning barcha hududlarida serhosil, aniqrog'i unumdor bo'lgan erlarda turli xil o'simliklar etishtirildi, ular orasida makkajo'xori, kechua tilida – Sara keng tarqalgan. Hindlar makkajo'xori 20 ga qadar turli navlarini bilishardi. Ko'rinishidan, qadimgi Perudagi makkajo'xori Mezoamerika hududidan olib kelingan. Peru qishloq xo'jaligining eng qimmatbaho sovg'asi - bu And tog'idan tug'ilgan kartoshka. Inkalar uning 250 yaqin turini bilishgan
Kipu arqondan iborat bo'lib, unga o'ng burchak ostida chekka shaklida osilgan qator arqonlarga bog'langan. Ba'zida bunday tugunlar yuzga qadar bo'lgan. Bosh ipdan turli masofalarda ularga tugunlar bog'langan. Tugunlarning shakli va ularning soni raqamlarni ko'rsatdi. Ushbu yozuv Inka o'nlik tizimiga asoslangan edi. Dantel ustidagi tugunning o'rni raqamli ko'rsatkichlarning qiymatiga to'g'ri keldi. Bu bitta, o'n, yuz, ming yoki hatto o'n ming bo'lishi mumkin. Bunday holda, oddiy tugun "1" raqamini, ikkilamchi - "2", uchlik - "3" raqamini belgilaydi. Kordonlar rangida ba'zi narsalar ko'rsatilgan, masalan, kartoshka jigarrang, kumush - oq, oltin - sariq ranglarda ramziy qilingan. Ushbu yozuv shakli asosan soliqlar to'g'risidagi xabarlarni uzatish uchun ishlatilgan. Ammo ba'zida kipu taqvim va tarixiy sana va faktlarni yozish uchun ishlatilgan. Shunday qilib, kipu ma'lumot uzatishning an'anaviy tizimi edi, ammo baribir u yozma adabiyot emas edi.
Adabiyot
Kechua tilidagi adabiyot juda boy edi. Biroq, bu asarlar o`ziga xos baxshilar xotirasida saqlanib qolganligi sababli, birinchi Ispan tarixchilari parchalargina saqlanib qolgan.
Inklarning she'riy ijodidan madhiyalar (Virakokening madhiyasi), afsonalar va tarixiy mazmundagi she'rlar parchalari saqlanib qolgan. Oliy Inkka qarshi isyon ko'targan qabilalardan biri rahbarining jasoratlarini madh etuvchi eng mashhur "Ollantai" she’ri mashxur edi.
Tibbiyot.
Tibbiyot Inka imperiyasida eng rivojlangan fan sohalaridan biri bo'lgan. Aholining sog'lig'i fuqarolarning shaxsiy ishi emas edi; aksincha, imperiya mamlakat aholisi davlatga imkon qadar xizmat qilishidan manfaatdor edi. Inklar kasalliklarni davolash uchun ba'zi ilmiy usullardan foydalanganlar. Ko'plab dorivor o'simliklardan foydalanilgan; jarrohlik ham ma'lum bo'lgan. Ilmiy metodlar bilan bir qatorda sehrli amaliyoti ham keng tarqalgan edi.