Amir temur va temuriylar davrida ilm-fan

Kalit so‘zlar:
Amir Temur, ilm-fan, ma’naviyat, ma’rifat, madaniyat, tafakkur, 
taraqqiyot. 
Ключевые слова:
Амир Темур, наука, духовность, просвещение, культура, 
мышление, развитие.
Key words:
Amir Timur, science, spirituality, enlightenment, culture, thinking, 
development. 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
№4 2022 
42 
Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2020 yil 1 oktabr Ustoz va 
murabbiylar kuni munosabati bilan yo‘llagan tabriklarida “Biz keng ko‘lamli demokratik 
o‘zgarishlar, jumladan, ta’lim islohotlari orqali O‘zbekistonda yangi Uyg‘onish davri, 
ya’ni Uchinchi Renessans poydevorini yaratishni o‘zimizga asosiy maqsad qilib 
belgiladik. Bu haqda gapirar ekanmiz, avvalo, uchinchi Renessansning mazmun-
mohiyatini har birimiz, butun jamiyatimiz chuqur anglab olishi kerak”, deb 
ta’kidladilar. 
Shu yo‘sinda O‘rta Osiyoda va butun Sharq olamida sodir bo‘lgan birinchi va 
ikkinchi Renessans mohiyatini va shart-sharoitlarini chuqur anglab yetishimiz zarur. 
Eng avvalo, Amir Temur bobomizning o‘zbek davlatchiligi tarixida tutgan beqiyos 
o‘rinlari bilan birga, XIV-XV asrda ikkinchi Renessans uchun shart-sharoit yaratib 
berganligini ta’kidlash joizdir. 
Temuriylar davlati nafaqat hozirgi O‘zbekiston, balki butun Yevroosiyo 
hududlarini o‘z ichiga olgan ulkan va qudratli davlatni tuzishga va eng asosiysi, bu 
yerda yashagan 72 millatni birlashtirishga muvaffaq bo‘ldi. Mo‘g‘ullar iskanjasidan 
xalos etish barobarida parchalanib ketgan Markaziy Osiyo va Kavkaz mamlakatlarini 
birlashtirib, jahon silsilasida ulkan qudratli mamlakatni barpo etishdek buyuk tarixiy 
missiyani bajardi. Shuni ta’kidlash kerakki, aynan Amir Temurning siyosiy kurash 
maydoniga kelishi va Markaziy Osiyoda yashaydigan xalqlarni birlashtirishi 
Yevroosiyo mintaqasida turli ilmiy va madaniy maktablarning qo‘shilishiga va turli 
kashfiyot va uslublarning yuzaga kelishiga zamin yaratdi. O‘rta Osiyoda sharq ilmiy 
tafakkuri umumlashib, uyg‘unlashib, bir-birining eng ilg‘or taraflarini olib, yangi 
taraqqiyot cho‘qqisiga ko‘tarildi, Amir Temur va temuriylar davri o‘ziga xos ilmiy va 
falsafiy tafakkuri paydo bo‘ldi, ilm-fan uyg‘unlashuvi kuchaydi, bir so‘z bilan 
aytganda, baynalminal ko‘prik o‘rnatildi. 27 davlatni o‘z ichiga birlashtirgan Ovrupa 
va Osiyo hududida tashkil topgan ulkan saltanatda tinchlik-xotirjamlikning 
o‘rnatilishi, tashqi xavf-xatarlarning bartaraf etilishi, mamlakatdagi keng 
obodonchilik ishlarining yo‘lga qo‘yilishi, ilm-fan va ma’naviyatga e’tibor davlat va 
jamiyat hayotida muhim burilishlarni boshlab bergan. Amir Temurning homiyligi va 
rahbarligi ostida o‘sha davrning mashhur va bilimi o‘tkir olimu ulamolari, usta 
quruvchilar, din peshvolari, tabiblar va boshqa o‘z kasbining ustasi bo‘lgan 
mutaxassislar Samarqandga taklif etildi. Samarqandda o‘sha davr dunyosining eng 
yirik kutubxonalari va madrasalari bunyod etildi. Temuriylar saltanatining olimlari bu 
yerda ilmiy izlanishlar bilan qizg‘in shug‘ullana boshlaganlar. Amir Temur va 
Temuriylar davlatining markazi bo‘lgan Samarqand Sharqning intellektual va 
madaniyat markaziga aylandi. Amir Temur o‘z zamonasining yetuk bilimdoni 
bo‘lishi bilan bir qatorda bir necha tilni bilganligi qayd etiladi. Sohibqiron o‘z 
davrining mashhur olimlari bilan majlislarda o‘tkazilgan bahs va munozaralarda ham 

---