Anatomiya 2014. indd

 
hosil qiladi. Orqa teshikni 
qisuvchi tash qi (ixtiyoriy) mushak
 
bevosita teri ostida joylashib, 
chanoq diafragmasi mushaklari tarkibiga kiradi. To‘g‘ri ichakning 
shilliq pardasida qadahsimon hujayralar, ichak bezlari, yakka hol-
dagi follikulalardan tashqari uning ampula qismida 2–3 ta to‘g‘ri 
ichakning ko‘ndalang burmalari bor (118-rasm). Orqa chiqa-
ruv kanalida esa 6–10 ta bo‘ylama chiqaruv teshigi ustunchalari
 
bo‘lib, ularning o‘rtasida joylashgan orqa teshik bo‘shlig‘i bola-
larda kattalarga nisbatan yaxshi bilinadi. Ular past tomondan or-
qa teshik sohasida halqasimon to‘g‘ri ichak-orqa teshik chizig‘ini
 
hosil qilgan shilliq parda bo‘rtmalari, orqa teshik qopqoqlari bi-
lan chegaralangan. To‘g‘ri ichak-orqa teshik chizig‘ining shilliq 
pardasi va shilliq osti asosida yaxshi rivojlangan to‘g‘ri ichak ve-
na chigali yotadi. To‘g‘ri ichak qismlari qorinparda bilan turli-
cha o‘raladi. Uning yuqori qismi har tomondan, o‘rta qismi uch 
tomondan, pastki qismi esa qorinpardadan tashqarida joylashib 
adventi tsial parda bilan o‘ralgan.
Yo‘g‘on ichak fiziologiyasi.
Yo‘g‘on ichakning asosiy vazifa-
si suv va oziqa moddalarni qolgan qismini so‘rish, ichak ichidagi 
moddalarni to‘plash, najasni hosil qilish va chiqa rishdir.
Yo‘gon ichakning shilliq pardasi mexanik va kimyoviy ta’sir-
lovchilar ta’siri ostida oz miq 
dorda shira va 
ko‘p miqdorda shilliq ish lab chi qaradi. Ovqat-
da bo‘lgan oziqa tolalari (kletchat ka, selluloza) 
yo‘g‘on ichakkacha o‘zgarishsiz boradi. Yo‘g‘on 
ichakda joylashgan bakteriyalar orga nizm uchun 
katta ahamiyatga ega. Bakteriyalar fermenti ta’-
118-rasm. To‘g‘ri ichakning shilliq pardasi:
1–to‘g‘ri ichak kengaymasi; 2–chiqaruv teshigi
ustunchalari; 3–orqa teshikni qisuvchi ichki
mushak; 4–orqa teshik sinuslari; 5–orqa teshikni
qisuvchi tashqi mushak; 6–to‘g‘ri ichakning
ko‘ndalang burmalari.

---

228
sirida kletchatka yemiriladi va o‘simlik hujayralari tarkibi hazm 
qilinish ga va so‘rilishga tayyor bo‘ladi. Ovqat tarkibidagi 50 % 
kletchatka hazm qilinadi. Bakteriyalar vitamin K va B guruh vita-
minlarini sintez qiladi. 
Yo‘g‘on ichakda ingichka ichakdan farqli ravishda peristal-
tik ha ra katdan boshqa antiperistaltik harakatlar sodir bo‘lib, ichak 
ichidagi moddalarni orqaga, ingichka ichakka tomon suradi. Bu ja-
rayon ovqat qoldiq larini ichakda uzoq vaqt ushlanib turishiga olib 
keladi va oziqa moddalar va suvni ko‘proq so‘rilishiga olib keladi. 
Aralash ovqatlanganda organizmda 10 %ga yaqin qabul qi-
lingan ovqat o‘zlashtirilmaydi. Ovqatning hazm qilinmagan qis-
mi va bakteriyalar shilliq bilan yopishib (axlatning 50 %ga yaqin 
quruq moddasini tashkil qiladi) axlatni hosil qiladi. To‘g‘ri ichak 
to‘lgan sari, uning devori cho‘zilib hojatga talab paydo bo‘ladi va 
ichakning ixtiyoriy bo‘shashi ro‘y beradi. Ixtiyordan tashqari ho-
jat markazi orqa miyaning dumg‘aza qismida joylashgan.