Anatomiya 2014. indd

 
hosil bo‘la di. To‘sh suya-
gining eng uzun qismi tanasi
 
bo‘lib, uning past ki qismi yuqoriga 
nisbatan keng, oldingi yuzasida taroqqiyot davrida suyak qismla-
rining qo‘shilishidan hosil bo‘lgan ko‘ndalang g‘adir-budir chi-
ziqlar mav jud. Uning yon chekkasida chin qovurg‘alar tog‘ayi bir-
lashadigan qovurg‘a o‘ymalari bor. VII qovurg‘a o‘ymasi tana bi-
lan xanjarsimon o‘siqcha o‘rtasida joylashgan.
Xanjarsimon o‘siqcha ayrisimon, o‘tkir uchli, yuma 
loq uchli 
shakllarda uchraydi.
TANA SUYAKLARINING BIRLASHUVI
Umurtqalarning birlashuvi
Umurtqalar o‘zaro tanasi, bo‘g‘im o‘siqchalari va ravog‘i bi-
lan birlashadi (33-rasm). Umurtqalarning tanasi o‘zaro umurtqa-
lar orasidagi disk yordamida qo‘shiladi. Umurtqa pog‘onasida ja-
mi 23 ta tog‘ay disk bo‘lib, ular II–III bo‘yin umurtqalari o‘rta-
sidan bosh lanib, to V bel va I dumg‘aza umurtqa oralig‘igacha 
davom etadi. Umurtqalar orasidagi disk ikki qismdan: tashqi–to-
lali tog‘aydan tuzilgan
fibroz halqa
 
va markazda joylashgan diril-
doq o‘zakdan
 
iborat. Diril doq o‘zak xuddi bosilgan prujina sin-
gari bosim ostida turib amortizator vazifa-
sini bajaradi.
Umurtqalar orasidagi diskning kengli-
gi umurtqa tanasidan katta bo‘lgani uchun 
33-rasm. Umurtqalarning birlashuvi:
1–umurtqalar orasidagi disk; 2–dirildoq o‘zak; 
3–orqadagi bo‘ylama boylam; 4–oldindagi bo‘yla-
ma boylam; 5–umurtqalararo teshik; 6–sariq boy-
lam; 7–o‘tkir qirrali o‘siqchalar orasidagi boy-
lamlar; 8–o‘tkir qirrali o‘siqchalar usti boylami.

---

81
ularning chekkasidan chiqib turadi. Uning qalinligi bo‘yin qismi-
da 5–6 mm, ko‘krak qismida 3–4 mm, bel qismida 10–12 mm. 
Umurtqalar tanasining birlashuvi oldingi va orqadagi bo‘ylama 
boylamlar bilan mustah kamlanadi. Oldingi bo‘ylama boylam ensa 
suyagining halqum bo‘rtig‘i va atlantning oldingi do‘mboqchasi-
dan boshlanib, dumg‘aza suyagining 2–3 ko‘ndalang chiziqlariga-
cha tortilgan bo‘lib, umurt qalar orasidagi diskka yopishgan. Orqa-
dagi bo‘ylama boylam II bo‘yin umurt qasi tanasining orqa yuza-
sidan dumg‘aza kanaligacha davom etadi va dumg‘aza umurtqala-
rining orqa yuzasida tugaydi. Bu boylam umurtqalar tanasi bilan 
bo‘sh birikkan, u umurt qalararo disk sohasida keng ayib tog‘ayga 
yopi shib ketadi.
Umurtqalarning ravog‘i o‘zaro sariq boylamlar
 
vositasida bi-
rikadi. U umurtqalar ravog‘i oralig‘ini to‘ldirib turadi va elastik 
bo‘lgani uchun umurtqa pog‘onasini to‘g‘rilanishini ta’minlaydi.
Bir umurtqaning pastki bo‘g‘im o‘siqchasi ikkinchi umurtqa-
ning ustki bo‘g‘im o‘siqchasi bilan umurtqalararo bo‘g‘im
 
hosil 
qiladi. Bo‘g‘im yuzalari gialin tog‘ay bilan qoplangan. U yassi, 
ko‘p o‘qli, kam harakat bo‘g‘imlar turkumiga kiradi. Umurtqa-
larning birlashu vini quyidagi boylamlar mustahkamlaydi. Umurt-
qalarning o‘tkir qirrali o‘siqchalari oralig‘ida o‘tkir qirrali o‘siq-
chalar orasidagi boylamlar
 
tortilgan bo‘lib, u o‘siqcha uchiga bor-
gach o‘zaro qo‘shilib ketadi va o‘tkir qirrali o‘siqchalar usti boy-
lamiga aylanadi. Bu boylam umurt qa pog‘onasi bo‘ylab cho‘zilgan 
fibroz tizimcha shaklida. U bo‘yin qismida ensa suyagining tashqi 
do‘ngligi bilan VII bo‘yin umurtqasining o‘tkir qirrali o‘siq chasi 
o‘rtasida tortilgan uchburchak plastinka shaklidagi ensa boylami-
ni hosil qiladi. Umurtqalarning ko‘ndalang o‘siqchalari o‘rtasida 
ko‘ndalang o‘siqchalararo boylamlar
 
tortilgan bo‘ladi.
Dumg‘aza suyagi cho‘qqisi I dum umurtqasi bilan fibroz 
tog‘ayli disk vositasida birlashadi. Uning o‘rtasida kichkina yoriq 
bor, u 50 yoshlarda bekilib ketadi. Bu bo‘g‘imni oldingi dum-
g‘aza-dum boylami, dumg‘aza-dum lateral boylami,