Anatomiye giRİŞ

 
Arteriyel Nabız 
 
Arterlerde nabız dalgasının meydana gelişi şu üç faktöre bağlıdır: 1. Kalpten kanın arterlere 
itilişinin aralıklı oluşu (sistolde yüksek basınç altında itilmesi, diyastolde itici gücün ortadan 
kalması. 2. Arter çeperinin esnek olması ve 3. Kanın arteriyollerden kapillere geçişine karşı bir 
direncin bulunması. 
Kalbin sistolü ile 60 - 70 ml kanın aortaya sokulması, aortada basıncı birden bire yükseltir ve 
esnek olan aorta çeperi gerilir ve genişler. Bu basınç ve çeper genişlemesi arterler boyunca bir 
dalga halinde ilerler. Buna basınç dalgası yahut nabız dalgası denir. Nabız dalgasının ilerleyiş 
hızı ile kanın akış hızı aynı değildir. Nabız dalgasının ilerleyiş hızı (nabız velositesi), kanın akış 
hızından (kan velositesinden) çok daha hızlıdır. Kanın velositesi insanda saniyede 0.5 - 0.8 metre 
kadardır; nabız velositesi ise saniyede 5 - 8 metre kadardır. Buna göre, nabız akış hızı, kan akış 
hızının 10 katı kadardır. Boyunda arteria carotis nabızlarını ve ayak bileğinde arteria tibialis 
nabızlarını aynı zamanda kaydettirsek ve iki bölge arasında 150 cm kadar bir mesafe bulunsa 
(kalpten ar. carotis'e 30 cm. kalpten a. tibialis'e 120 cm). a. tibialis nabzının a. carotis nabzından 
0.15 saniye kadar sonra kaydedildiğini görürüz. Bu örnekte nabız akış  hızı saniyede 600 
santimetredir (120-30 = 90; 90/0.15 = 600)  
İnsanda nabız velositesi yaşlanma ile artar. Zira yaş ilerledikçe arterlerin çeperi esnekliğini 
kaybeder, damarlar sertleşir. Beş yaşındaki bir çocukta nabız velositesi saniyede 5 metre. 40 
yaşındaki bir insanda 7.2 metre kadardır. Esnek olmayan bir boru içinde nabız dalgası daha hızlı 
ilerler. Arter çeperinin esnekliği azaldıkça nabız velositesi artar.  
Nabız, insan ve hayvanlarda çeşitli bölgelerden alınır. Özellikle arterin vücut yüzeyine yakın 
olan ve altında kemik bulunan bölgesi tercih edilir. Nabız dalgası bir alet ile yazdırılırsa trasede 
iki dalga görülür. Bunlardan birincisi ve büyük olan dalganın yukarı doğru yükselen kısmı (nabız 
dalgasının anacrotic kısmı), kalp sistolü ile kanın arterlere sevk edildiği anda arterlerde kan 
basıncının artması ve arter çeperinin gerilmesinden ileri gelir. Dalganın yükseldikten sonra tekrar 
alçalan kısmı (nabız dalgasının cataerotic kısmı), kalbin diyastol (gevşeme) zamanını gösterir. 
Dalganın bu inici kısmı üzerinde ufak bir dalga daha görülür ki, buna dicrotic dalga adı 
verilmiştir. Dikrotik dalga kalbin diyastolü ile aorta kapakçıklarının (valvula semilunaris) 
kapanması sonucu, aorta içendeki kan basıncının geri tepmesi ile kapakçıkların titremesinden 
veya esnemesinden ileri gelir.  
Klinik amaçlar için arteria carotis nabzının palpasyon yoluyla incelenmesi, nabız dalgasının 
biçimi hakkında bilgi verebilir. Yavaş yavaş yükselen ve yavaş yavaş düşen bir nabız (plata 
 
91

---

nabız), aorta kapağının daraldığına (aorticstenosis'e ) işaret eder. Hızlı yükselip hızlı düşen bir 
nabız ise, genellikle aorta kapağının tam kapanmadığını (aorta kapağı yetersizliğini) gösterir. 
Sistolik ve diyastolik basınçların farkı, nabız basıncını verir. Örneğin, bir insan da sistolik basınç 
120, diyastolik basınç 80 mm Hg iseler, nabız basıncı 120 - 80 = 40 mm Hg'dir. 
 
Kalp Sesleri 
 
Kalbin sistol ve diyastol esnasında atriyoventriküler, aorta ve arteriapulmonalis 
kapakçıklarının titreşimleri, birtakım sesler meydana getirirler. Bu sesler doğrudan doğruya 
kulakla, daha iyisi stethoscope yardımı ile duyulurlar. Normal insan ve hayvanlarda üç kalp sesi 
duyulabilir ve birinci, ikinci ve üçüncü kalp sesleri diye adlandırılırlar.