Angren universiteti mustaqil ish

San’at - estetik tarbiyaning muhim vositasi. Bugungi kunda jamiyatimizda inson faoliyatini boshqarib borishdan ko‘ra, ushbu jarayonni insonning o‘zi tashkil etishi kerakligi bot-bot uqtirilmoqda. Bu jarayonda san’at mohiyatan shaxsning xis-tuyg‘ulariga ta’sir ko‘rsatishga qodir bo‘lgan muhim vosita sifatida insonni doimo o‘ziga jalb etib kelgan. San’at insonning ehtiroslar va tuyg‘ular olamiga singib borib ularni yig‘latadi, kuldiradi, o‘ylashga majbur qiladi. SHuning uchun bo‘lsa kerak san’at barcha davrlarda insonga hamroh bo‘lib kelgan.
Ma’lumki, ehtiroslar, tuyg‘ular, kechinmalar insonning tirikligidan dalolat beradi. CHunonchi, ijobiy fazilatlar, badiiy-estetik ideallar inson hayotining mazmuniga ko‘rk bag‘ishlaydi. Tarbiyada ayniqsa, axloqiy va estetik tarbiyada hayotning mazmuni va maqsadi muhim ahamiyat kasb etadi. Gohida maqsad mavhum tushunchaga aylanib shaxsning tabiatiga mutlaqo zid bo‘lgan holatlarni keltirib chiqaradi. Pirovardida inson bunday maqsadlarning ta’siridan zarar ko‘radi. San’at shu ma’noda zamonaviy insonni estetik jihatdan tarbiyalashdagi asosiy vositaki, u insonning estetik tuyg‘ularini maqsadli, ijobiy tomonga yo‘naltiradi, uning kelajakda buyuk ishlarni amalga oshirishiga ko‘mak beradi. Biroq, tuyg‘ulari xali shakllanib ulgurmagan, estetik didi risoladagidek darajaga ko‘tarilmagan odam mavjud hayotiy qiyinchilik va tashvishlar qarshisida ojizlik qiladi va natijada yot g‘oyalar ta’siriga tushib qoladi. Ana shunday salbiy holatlarning paydo bo‘lmasligi uchun ham san’at o‘zini tobora insonga yaqinlashtirib boradi.
CHinakam san’at insonni bu xolatdan qutqarishga qodir bo‘lgan estetik tarbi vositasidir. SHuningdek, shaxsning estetik tarbiyasini san’at vositasida amalga oshirishning afzal tomonini ikki xususiyat bilan ifodalash mumkin. Birinchidan, san’at ijtimoiy anglashning boshqa shakllariga qaraganda insonga birmuncha yaqinroq hamda tezroq ta’sir ko‘rsata olish imkoniga ega. Ikkinchidan, san’at insonni estetik jihatdan kamolotga etkazish jarayoniga muayyan mafkuraviy mazmun bag‘ishlashi bilan birga inson ma’naviy qadriyatlarini ro‘yobga chiqarishda yaqindan yordam ko‘rsatadi.
San’at o‘zining estetik bisotini to‘laligicha namoyon qilishi uchun ham tarbiya jarayoni bilan chambarchas bog‘lanadi. CHunonchi, inson tafakkurini go‘zallashtirish estetikaning tadqiqot obekti hisoblansa, estetik tarbiyaning predmeti esa ma’naviy dunyoni inson tomonidan estetik anglash bilan belgilanadi.
SHuni aytish lozimki, so‘nggi yillarga kelib san’at va madaniyatga jamiyat hayotini o‘zgartiruvchi, unga xizmat qiluvchi, fikrlar almashinuvini ta’minlovchi hamda estetik ahamiyat kasb etuvchi murakkab ijtimoiy jarayon sifatida munosabat bildirilayotganligi diqqatga sazovor. Negaki, turli–tuman madaniy–ma’rifiy tadbirlar, rang–barang ko‘rik–tanlovlar, san’at bayramlari va festivallarini o‘tkazilshi o‘z navbatida kishilarni tayyor ma’naviy «mahsulotning iste’molchisi»ga aylanib qolishidan saqlaydi. SHuningdek, san’atning inson estetik tafakkurini yuksaltirishdagi ahamiyati yana shu bilan izohlanadiki, san’at avvalo; voqelikni badiiy qiyofalar yordamida aks ettiradi, o‘zida moddiylik va ma’naviylikning estetik mazmunini namoyon qiladi, ijtimoiy hayotga yangicha ko‘rk bag‘ishlaydi, ularni qaytadan tashkil etadi va o‘zgartiradi. Ana shunga ko‘ra, insonning bilimlilik tomoni san’atning ko‘rinishlarini namoyon ettirish holatlarini amalga oshiradi. Mazkur xolatlar natijasida estetik tarbiyaviylik hususiyati o‘z ifodasini topadi.
Demak, ko‘rinib turibdiki, san’at voqelikka estetik munosabatning kengqamrovli sohasi bo‘lib, u insonni nafosatli hamda badiiy didini shakllantirishda muhim vosita vazifasini bajaradi. San’atning tarbiyaviy-g‘oyaviy funksiyasi hayot haqiqatlarini qaytadan tiklash orqali namoyon bo‘ladi. Estetik haqiqatning o‘zi esa hayotni badiiy ijod qonunlari bilan aks ettirishi natijasida vujudga keladi.