Annotatsiya: Maqolada Enaxon Siddiqova she'riyatida eng ko'p qo'llangan metafora hodisasi grammatik jihatdan tahlil qilingan,metaforaning ma'no turlari o'rganilgan hamda shoira she'rlari yuzasidan tahlil etilgan. Kalit so

Metafora turlari
1.Antropomorfik metafora. Bu inson va unga tegishli (xos) bo‘lgan (tana a’zosi, kiyimi) predmetlar nomi asosida hosil qilingan metafora bo‘lib, oyoq, qo‘l, og‘iz, til, tish,quloq, yeng, yoqa kabi leksemalar ma’nosining metaforik usulda ko‘chishi.
2.Zoomorfik metafora. Bu hayvonlar va ularning tana a’zolari nomini ifodalagan leksemalar ma’nosining metaforik usulda ko‘chishi bo‘lib, bu turga bo‘ri, tulki, ayiq,ilon, it, shox, dum, qanot kabi leksemalarning metaforik ma’no hosil qilishi kiradi.
3.Fitomorfik metafora. Bu daraxt, o‘simliklar va ularning qismlari nomini anglatgan leksemalar ma’nosining ko‘chishi natijasida hosil bo‘lgan metafora bo‘lib, g‘uncha, gul, chinor, chaqirtikanak, danak kabi leksemalarning metaforik ma’noda qo‘llanishi bunga misol bo‘ladi.
4.Kosmomorfik metafora. Osmon jismlari nomi asosida hosil qilingan metafora.Bunday metafora oy, quyosh, qamar, yulduz, osmon, nur, shu’la kabloi leksemalar ma’nosini metaforik usul bilan ko‘chirish natijasida hosil bo‘ladi.
5.Abiomorfik metafora. Metaforaning bu turiga yuqorida sanab o‘tilgan turlariga kirmaydigan, tabiatdagi jonsiz narsalarni ifodalovchi leksemalar ma’nosining metaforik ko‘chishidan hosil bo‘lgan metaforalar (temir, tosh, kishan) kiradi”.⁷Shu tasnifga teomorfik metafora guruhini kiritish maqsadga muvofiq.
Antropotsentrik metafora teomorfik metafora tizimida ham ko‘plab uchraydi. Farishta,shayton, jin kabi so‘zlarning insonga nisbatan qo‘llanilishi fikrimizning dalilidir.
Ushbu maqolada metafora hodisasining lingvopoetik tahlilini Enaxon Siddiqova she’rlari tahlilida ko‘rib chiqamiz.Shoira she’riyatida metaforaning quyidagi ma’no turlari qo’llangan.
Tabiat unsurlari bilan bog‘liq о‘xshatishlar -gul yoshlik,etagin o‘par shamol,subhi sodiq,tog‘dek ulkan anduh,chaqmoq urgan daraxtday,umri tutdek to‘kilmoq,daraxtdek gullamoq.Masalan,
Tog‘dek ulkan anduhning
Yukladingmi ayolga?
Kaftlarini shu chayir
Qop-qora chanoq tilgan.

Qush nomlari bilan bog‘liq (ornitonimik kodli) о‘xshatishlar shoira ijodida keng qo‘llanadi.Jumladan,kapalakday bolalik,qumridek yig‘lamoq,kaptardek kukulamoq,

Shoiraning "Ona haqida qo‘shiq"dostonida ayni shunday o‘xshatishlar bir qancha qo‘llangan.
Kapalakday shod,quvnoq
Bolaligim qani-yo?
Berkitdi bekinmachoq
O‘ynagan g‘irrom dunyo.
Yoki
Ildizlari sayrona
Daraxtdek gullayapman.
Lekin nechun dil yona,
Qumridek yig‘layapman.
Bunday o‘xshatishlarning mavjudligi shoira she’riyatining Furqat she’riyatiga yaqin ekanligini ko‘rsatadi..Masalan,
Qush kaptardek kukulab,
Ko‘zi eshikda o‘tgan,
Enajonim kelar deb
Dard-u sog‘inchda o‘tgan.
Enaxon Siddiqova she’rlari poetikasining mazmuniy boyligi, obrazliligi metaforalarning qо‘llanilishida kо‘rinadi. Shoir metaforaga asoslangan ma’no kо‘chishida an’anaviy leksik vositalar bilan birga xususiy metaforik ifodalarni ham yaratadiki, bu bilan g‘azallarining badiiy qimmatini oshirishga erishadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Nurmonov A “ O’zbek tilining nazariy grammatikasi” Toshkent “O’qituvchi” 1995.
   
2. 
   G’ani Abduraxmonov. “O’zbek tili grammatikasi” Toshkent “O’qituvchi” 1996.
   
3. 
   Йўлдошев М. Бадиий матннинг лисоний таҳлили. – Тошкент, 2008. – Б.87.
   

4. 
   Розиқова Г. “Девону луғотит турк” асаридаги от лексемаларнинг семантик, функционал ва услубий хусусиятлар Филол.фан.д-ри (DsC). ...дисс.автореф. – Фарғона, 2021.
   

5. 
   Жўраева Р. Муқимий асарларининг лексик-семантик хусусиятлари: Филол.фан.б-ча фалс.д-ри (PhD). ...дисс. автореф. – Қўқон, 2022.
   

6. 
   Маруфова З. Мумтоз бадиий матнларда “гўзаллик” концептининг вербаллашуви: Филол.фан.б-ча фалс.д-ри (PhD). ...дисс. автореф. – Фарғона, 2022.
   

7. 
   Sh. Rahmatullayev. “Hozirgi o’zbek adabiy tili” 2006.
   

1 Усмонов Ф. Ўзбек тилидаги ўхшатишларнинг лингвомаданий тадқиқи: Фил.фан.б-ча фалс.д-ри (PhD). ...дисс. автореф. – Тошкент, 2020.
²Ашуров Д. “Алпомиш” достонинг лингвокультурологик хусусиятлари: Фил.фан.б-ча фалс.д-ри(PhD). ...дисс. автореф. – Наманган, 2021.

2

3³Умарова Н. Алишер Навоий асарларининг лисоний-концептуал тадқиқи: Филол.фан.д-ри (DsC). ...дисс.автореф. –Фарғона, 2021.
⁴ Розиқова Г. “Девону луғотит турк” асаридаги от лексемаларнинг семантик, функционал ва услубий хусусиятлари: Филол.фан.д-ри (DsC). ...дисс.автореф. – Фарғона, 2021.
⁵ Жўраева Р. Муқимий асарларининг лексик-семантик хусусиятлари: Филол.фан.б-ча фалс.д-ри (PhD). ...дисс. автореф. – Қўқон, 2022.
⁶ Маруфова З. Мумтоз бадиий матнларда “гўзаллик” концептининг вербаллашуви: Филол.фан.б-ча фалс.д-ри (PhD). ...дисс. автореф. – Фарғона, 2022.

4

5

6