AO‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg‘ona filiali kompyuter injiniringi fakulteti Axborot texnologiyalari kafedrasi

I. NAZARIY QISM.
1.1 Web dasturlash haqida tushuncha
Web dasturlash, veb-saytlar yoki veb ilovalarni yaratishning umumiy tushunchasini ifodalaydi. Bu, brauzerlarda (browser) ishlov beradigan, internetga ulanish mumkin bo'lgan veb-saytlar, veb ilovalar yaratish jarayonini o'z ichiga oladi.
Internet - bu butun dunyo bo'ylab muloqot qilish va ma'lumot almashish imkonini beruvchi o'zaro bog'langan kompyuter tizimlarining global tarmog'idir. Internet odamlarning muloqot qilish, o'rganish va biznes yuritish usullarini inqilob qildi.
Veb-dasturlash Internet orqali kirish mumkin bo'lgan veb-ilovalar va veb-saytlarni ishlab chiqishni anglatadi. Veb-dasturlash veb-brauzerda ko'rsatilishi mumkin bo'lgan veb-sahifalar, veb-ilovalar va boshqa onlayn tarkiblarni yaratishni o'z ichiga oladi.
Veb dasturlash HTML, CSS, JavaScript, PHP, Python, Ruby va Java kabi turli xil dasturlash tillari yordamida amalga oshiriladi. Ushbu tillarning har biri o'zining kuchli va zaif tomonlariga ega va tilni tanlash loyiha ehtiyojlariga bog'liq.
Veb-dasturlash interaktiv va foydalanuvchilarga qulay bo'lgan dinamik veb-saytlarni yaratishni o'z ichiga oladi. Bu ma'lumotlarga ishlov beradigan, kontentni ko'rsatadigan va foydalanuvchilar bilan o'zaro aloqada bo'ladigan ilovalarni yaratish uchun ma'lumotlar bazalari, server skripti va mijoz skriptidan foydalanishni o'z ichiga oladi.
Internet - bu bir-biri bilan aloqa qiladigan kompyuterlar va serverlarning keng tarmog'idir. Internet butun dunyoni birlashtiradi. Internet butun dunyo bo'ylab milliardlab kompyuterlar va boshqa elektron qurilmalarni bog'laydigan ulkan tarmoqdir. Siz deyarli har qanday ma'lumotni olishingiz, dunyo bo'ylab har qanday odam bilan muloqot qilishingiz va Internetda ko'p narsalarni qilishingiz mumkin. Bularning barchasi kompyuterni Internetga ulash orqali mumkin, odatda onlayn rejimga o'tish deb ataladi. Kimdir kompyuter onlayn deb aytsa, u shunchaki uning Internetga ulanganligini nazarda tutadi. Qanday qilib u juda past darajada ishlaydi?
Mijoz tomoni:
Birinchidan, www.google.com kabi URLni kiritganimizda, brauzer uni o'z ichiga olgan faylga aylantiradi:
GET /HTTP/1.1 (bu erda GET serverdan ma'lumotlar so'ralayotganimizni anglatadi va HTTP biz foydalanayotgan protokolga ishora qiladi, 1.1 HTTP so'rovi versiyasiga ishora qiladi)
Xost: www.google.com
Va boshqa ma'lumotlar
Endi bu fayl brauzer tomonidan ikkilik kodga aylantiriladi va agar biz Ethernet orqali ulangan bo'lsak va Wi-Fi-dan foydalanayotgan bo'lsak, u simlar orqali yuboriladi, avval uni router tomonidan juda past darajada dekodlangan radio signaliga aylantiradi. . U binarga aylantiriladi va keyin serverlarga yuboriladi.
Ushbu ma'lumot yoki "ikkilik kodlar" manzilga boradi va agar jo'natuvchi tomonidan faqat IP manzili tufayli qabul qilingan bo'lsa, javob beradi.
Bir marshrutizator ma'lumotni boshqasiga yuboradi va bu ikkilik kodlar belgilangan joyga yetguncha davom etadi.
Server tomoni:
Endi server ikkilik kodni oladi va uni dekodlaydi va javobni quyidagi tarzda yuboradi:
HTTP/1.1 200 ok (bu erda 200 ok holat)
Kontent turi: turi/HTML
Sahifaning asosiy qismi
Endi bu server tomonidan ikkilik faylga aylantiriladi va uni so'ragan IP manzilga yuboriladi. Kodlar mijoz tomonidan qabul qilingandan so'ng, brauzer ma'lumotni yana quyidagi tarzda dekodlaydi:
Birinchidan, u holatni tekshiradi
U HTML tegidan hujjatni o'qishni boshlaydi va daraxtga o'xshash tuzilmani yaratadi.
Keyin HTML daraxti mos keladigan ikkilik kodga aylantiriladi va ekranda ko'rsatiladi.
Oxir-oqibat, biz veb-saytning old qismini ko'ramiz.
Quyida HTML hujjatining daraxt tuzilishi keltirilgan:

Internet va veb-dasturlash keng doiradagi foydalanish va ilovalarga ega. Bu erda eng keng tarqalgan foydalanishning ba'zilari:

Muloqot: Internet aloqada inqilob qildi, odamlarga elektron pochta, ijtimoiy media, video konferentsiya va lahzali xabarlar orqali bir-birlari bilan bog'lanish imkonini berdi.

Axborot almashish: Internet katta hajmdagi ma'lumotlarga tez va oson kirish imkonini berdi. Vikipediya va yangiliklar saytlari kabi veb-saytlar mavzularning keng doirasi bo'yicha dolzarb ma'lumotlarni taqdim etadi.
Elektron tijorat: Internet korxonalarga mahsulot va xizmatlarni onlayn sotish imkonini berdi, tadbirkorlar va kichik biznes uchun yangi imkoniyatlar yaratdi.
Ta'lim: Internet ta'lim uchun yangi imkoniyatlar ochdi, bu odamlarga MOOCs, vebinarlar va boshqa onlayn kurslar orqali onlayn o'rganish imkonini beradi.
O'yin-kulgi: Internet bizning o'yin-kulgilarni iste'mol qilish uslubimizni o'zgartirdi, Netflix va YouTube kabi oqim xizmatlari filmlar, teleko'rsatuvlar va boshqa kontentga kirish imkonini beradi.
Veb dasturlash ushbu ilovalarning ko'pchiligini yoqishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Veb-dasturlash veb-saytlar, onlayn-do'konlar, veb-ilovalar va Internet orqali kirish mumkin bo'lgan boshqa onlayn xizmatlarni yaratish uchun ishlatiladi. Ushbu veb-ilovalarni yaratish uchun HTML, CSS, JavaScript, PHP va Python kabi veb-dasturlash tillaridan foydalaniladi.