10. Matla (arab. — chiqish oʻrni, asosi)
— 1) aruzda yozilgan lirik sheʼr, asosan,
gʻazallarning birinchi bayti. Bundagi har
ikki misra oʻzaro qofiyadosh (a-a)
boʻladi. Keyingi
baytlarning ikkinchi
misralari Matla.ga qofiyadosh boʻlib
keladi (b-a, v-a, g-a,
d-a
11
.
She’riy Vazn yoki tizim.
Vazn (arab. —
oʻlchov)— sheʼrda tovush tuzilishini uyushtirish usuli.
Sillabik sheʼr tuzilishicha boʻgʻin va turoq soni, tonik
sheʼr tuzilishi stopalar oʻlchovi va soni bilan
aniklanadi. Sheʼriy ritm, ohangdorlik hamda
musiqiylikning hosil boʻlishi Vazn. va uning
xususiyatlariga bogʻliq
1 Barmoq vazni 2 Aruz
vazni 3 Erkin sheriy tizim yoki vazn
12
Aruz
vaznining asosini hijolarning
sifati tashkil etadi. Shunga ko‘ra, aruz
tizimidagi sheʼrlarda hijo dastlabki
o‘lchov birligi sanaladi. Aruz sheʼriy
oʻlchov tizimi misralarda qisqa va
cho‘ziq hijolarning muayyan
tartibda
guruhlanib takrorlanishiga asoslanadi
.
Demak, aruz vaznida
hijolar goh
16.
Qofiya
- ikki yoki undan ortiq
misralarda, asosan,
oxirida tovush
takrori. Boshqa tovush takrorlaridan
farqli o'laroq, qofiya
har doim ritmga,
nutqning misralarga bo'linishiga urg'u
beradi.
.
14
.
Dostları ilə paylaş: