Arxeologik topilmalardan ma’lumki, O‘rta Osiyoda, xususan, hozirgi O‘zbekiston yerlarida VI-V asrlardayoq oltin qazib olish va turli bezaklar, bezak va bezaklar yasash mavjud bo‘lgan. Miloddan avvalgi

Arxeologik topilmalardan ma’lumki, O‘rta Osiyoda, xususan, hozirgi O‘zbekiston yerlarida VI-V asrlardayoq oltin qazib olish va turli bezaklar, bezak va bezaklar yasash mavjud bo‘lgan. Miloddan avvalgi. Oʻzbekiston hududida 5-asrgacha eramizning 5-12 yillari tarixida. Aniqlanishicha, 17—20-asrlarda oltin qazib olingan 30 dan ortiq eski oltin konlari boʻlgan. Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, Oʻzbekiston hukumati respublika mustaqilligini mustahkamlash maqsadida uzoq yillar SSSR Markaziy hukumati ixtiyorida boʻlgan oltin qazib olish sanoatini rivojlantirish boʻyicha qator tashkiliy chora-tadbirlarni amalga oshirdi. O‘zbekistonda tog‘-kon sanoati rivojlangan va katta resurs salohiyati mavjud bo‘lib, 1999-yildan boshlab yillik oltin qazib olishni keskin oshirdi. Respublika oltin qazib olish sanoatining yirik markazi «Qizilqumnodirmetall-oltin» konsernining bosh korxonasi (1991) — Navoiy kon-metallurgiya kombinatidir. Oltin qazib oluvchi “Zarafshon-Nyumont” O‘zbekiston-Amerika qo‘shma korxonasi 1995-yildan buyon samarali faoliyat yuritib kelmoqda. Korxonada yiliga 10 tonnadan ortiq oltin qazib olinadi. 1995 yilda Britaniyaning Oxus Mining kompaniyasi bilan birgalikda Markaziy Qizilqumdagi Amantaytovskiy oltin konini o'zlashtirish uchun Amantaytau Golffields (AGF) qo'shma korxonasi tashkil etildi. Loyihaning birinchi bosqichini amalga oshirish jarayonida rejalashtirilgan ishlab chiqarish quvvatiga erishiladi. Zarmitan loyihasi Chormitan oltin konini ishga tushirishni rejalashtirayotgan Maltiplex Mining (Avstraliya) bilan hamkorlikda yakunlanmoqda. Yiliga 9 t oltin ishlab chiqarish imkonini beruvchi ushbu loyihani amalga oshirishga sarflangan sarmoyalarning dastlabki hajmi 69,8 mln. AQSh dollari (2003 y.). Toshkent va Namangan viloyatlaridagi konlarda oltin qazib olish Olmaliq kon-metallurgiya kombinatida amalga oshiriladi. Uning tarkibiga Angren, Kauldinskiy va Chodak kon kombinatlari, Angren va Chodak oltin qazib olish zavodlari kiradi. O‘zbekiston oltini tozaligi bo‘yicha dunyoda birinchi o‘rinda turadi. O‘zbekiston Oyasi yiliga 80 tonnaga yaqin oltin qazib oladi. 1994 yilda Navoiy kon-metallurgiya kombinatida olingan oltin quymalari London rangli metallar birjasidan sertifikat oldi.
“Navoiy kon-metallurgiya kombinati” aksiyadorlik jamiyati (“NKMK” OAJ) dunyodagi eng yirik oltin qazib oluvchi korxonalar o‘ntaligiga kirdi. U O‘zbekistondagi eng yirik tog‘-kon korxonasi sanaladi. “NKMK” AJning asosiy bo‘linmalari: - Shimoliy kon boshqarmasi (Uchquduq); - Markaziy kon boshqarmasi (Zarafshon); - Janubiy kon boshqarmasi (Nurobod); - “1-GMZ” kon boshqarmasi (Navoiy); - Navoiy mashinasi. Mamlakatimiz mustaqillik yillarida qurib foydalanishga topshirilgan zavod: 3-gidrometallurgiya zavodi (3-GMZ) 4-gidrometallurgiya zavodi (4-GMZ) 5-gidrometallurgiya zavodi (5-GMZ) 7-gidrometallurgiya zavodi (7-GMZ) AJ. NKMK zamonaviy kon texnikasi va texnologiyalari bilan jihozlangan, malakali muhandis va mutaxassislarga ega respublikamizning yirik sanoat korxonasidir. Zavodning innovatsion markazi va ilmiy laboratoriyalarida foydali qazilmalarni qazib olish va qayta ishlashning ko‘plab yo‘nalishlarida ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Bugungi kunda Uchquduq tumanida uran rudasini qazib olish va qayta ishlash uchun O‘zbekiston kon-metallurgiya sanoatining flagmani hisoblangan Navoiy kon-metallurgiya kombinati tashkil etildi. 20-asrning 30-50-yillarida Qizilqumda geologlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar natijasida Uchquduq hududida uranning yirik konlari topilgan. O‘shanda bu yerga sobiq ittifoq atom sanoati uchun zarur bo‘lgan uran qazib olishni jadallashtirish uchun ko‘plab soha mutaxassislari yuborilgan edi. O‘zguduqda uran konlarini o‘zlashtirish boshlandi.Kombinatning “999,9” nomli oltin quymalarining sofligi jahon qimmatbaho metallar birjalarida O‘zbekiston brendiga aylandi.Mavjud korxonalarni texnik va texnologik jihatdan modernizatsiya qilish, yangi qayta ishlash korxonalarini barpo etish natijasida kombinat salmoqli muvaffaqiyatlarga erishdi. ishlab chiqarishda.
Muruntovskiy konining ochilishi xalqaro geologik hamjamiyat tomonidan 20-asrning ikkinchi yarmida qimmatbaho metallar sohasida qilingan eng yirik kashfiyot sifatida tan olingan. Bugungi kunda ham bu ulkan kon iqtisodiyotimiz rivojida muhim o‘rin tutadi. Muruntov koni ochilgandan buyon ushbu konda tog'-kon va burg'ulash ishlari atroflicha o'rganildi. Xususan, chuqur va o‘ta chuqur bo‘lishi kutilayotgan konning umumiy hajmi, imkoniyatlari va kelajakdagi oltin qidirish ishlari uchun puxta va mashaqqatli ishlab chiqilgan. 1965 yildan 1969 yilgacha boʻlgan qisqa davrda kon xoʻjalik foydalanishga tayyorlandi, yuqori voltli elektr tarmogʻi va Amudaryodan suv oʻtkazgichning birinchi navbati tortildi. Tog'-kon-qayta ishlash majmualari ishga tushirilib, ochiq usulda qazib olish boshlandi. 1967 yil 5 martda Muruntov karerida birinchi portlatish ishlari olib borildi. Muruntov koni — Markaziy Qizilqumda, Navoiy shahridan 180 km uzoqlikda joylashgan yirik kon. shimolda, Zaravshon shahridan 40 km. sharqda, Tomditovning janubiy etagida joylashgan. Oltin zahiralarining ko‘pligi va rudalarni qazib olish texnologik sharoitlarining soddaligi tufayli kon “Asr mo‘jizasi” deb e’tirof etilgan. Ibrohim Hamroboev boshchiligidagi geolog olimlar nomi tarixga Muruntov konini ochgan olim sifatida kirdi. 1969 yilda Ibrohim Hamroboyev boshchiligidagi bir guruh geologlar Muruntovskiy konini ochgani uchun sobiq Ittifoq Davlat mukofoti bilan taqdirlangan. Shuningdek, “Tomdibulok” va “Chormitan” oltin konlarining ochilishi akademik Ibrohim Hamroboyev nomi bilan bog‘liq. Shuningdek, Chormitan konini ochgani uchun “Kon kashfiyotchisi” diplomi bilan taqdirlangan. 20-asrning 60-yillarida geologlar Tyan-Shan togʻlarining Ural togʻlari bilan genetik bogʻliqligi toʻgʻrisida ilmiy-nazariy qarashlarni ilgari surdilar. Tyan-Shan togʻlari Qizilqum choʻllari tomon davom etib, Qulyuktogʻ va Bukantogʻ hududlarida yer yuzasiga chiqib, Amudaryoning quyi oqimigacha yer ostida davom etgani, Sulton-Uvays togʻlari esa yer yuzasiga chiqqani aniqlandi. Qizilqum va Sulton-Uvays tog'larida Uralga xos oltin, temir va nikel konlarining topilishi katta ahamiyatga ega edi.
Olmaliq kon-metallurgiya kombinati Oʻzbekistondagi yirik rangli metallurgiya korxonasi. Zavod tarkibiga 2 ta kompleks kiradi - qo'rg'oshin-rux majmuasi (Kurgoshinkonskiy, Oltintopganskiy, Sardobinsk va Chalatinskiy konlari, qo'rg'oshin-ruxni qayta ishlash zavodi va rux zavodi) va mis ishlab chiqarish majmuasi (Qalmoqqir koni, misni qayta ishlash zavodi, mis zavodi). Kurama tog'larida polimetall rudalarining boy zahiralarini o'zlashtirish maqsadida kompaniya tomonidan kon-qurilish ishlari 1949 yilda boshlangan. 1950 yilda qoʻrgʻoshin koni, 1954 yilda qoʻrgʻoshin-rux boyitish kombinati, 1955 yilda Oltintoʻpgan koni qurildi. 1961 yilda mis-molibden rudasini boyitish zavodi, 1964 yilda mis eritish zavodi, 1970 yilda rux zavodi, 1971 yilda Chalatinskiy koni, 1974 yilda Sari-Cheka kareri ishga tushirildi. "Olmaliq metallurgiya kombinati" AJ quvvatlarini o'zlashtirish 80-yillarda ham faol davom etdi. 1999 yildan zavod ochiq aksiyadorlik jamiyatiga aylantirildi. Kt.da qazib olingan rudalardan 13 ta kimyoviy element ajratib, mis va mis mahsulotlari, rux, kadmiy, oltin, kumush, qoʻrgʻoshin, sulfat kislota, mis va molibden konsentratlari, selen, tellur, mis va rux sulfat kabi mahsulotlar olinadi. Korxona bo‘linmalari “Svedala” (Shvetsiya), “Varmon” (Germaniya), “Integra Gro-ur” (Amerika), “Mekhanabr-engineering” (Rossiya) va boshqa yetakchi kompaniyalarning zamonaviy uskunalari bilan jihozlanmoqda. Zavod mahsulotlari xorijiy davlatlarga eksport qilinmoqda.