MUNDARIJA: 1. KO‘P TONNAJLI POLIMERLAR……………………………………2 1.1. POLIMERLARNING XOSSALARI…………………………………2 1.2. POLIETILEN…………………………………………………………4 1.3. POLIPROPILEN.. …………………………………………………7 1.4. POLIVINILXLORID………………………………………………10 1.5. POLISTIROL………………………………………………………12 2. KATTA TONNAJLI POLIMERLAR BOZORI……………………15 3. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………17 KO'P TONNALI POLIMERLAR Asosiy polimerlar yuqori molekulyar materiallar bo'lib, ulardan modifikatsiyalangan xususiyatlarga ega boshqa polimer materiallar yaratiladi. Polimer materialning umumiy massasida asosiy polimer materiallarning ulushi taxminan 95% ni tashkil qiladi. Polimer materiallar fizik va kimyoviy modifikatsiyaning asosiy usullaridan, shuningdek, ular asosida polimer kompozit materiallarni (PKM) yaratish orqali olinadi.
Har yili sanoat yaxshilangan xususiyatlar to'plamiga ega bo'lgan ko'proq yangi turdagi polimer materiallarni ishlab chiqarishni yo'lga qo'yadi. Xorijda ishlab chiqarilgan materiallarning ichki bozorga kirishi qulay bo'lib bormoqda. Shu bilan birga, asosiy polimerlar soni deyarli o'zgarmaydi va hozirgi vaqtda ularning soni bir necha o'nlabdir.
Shuning uchun, kelajakdagi mahsulot uchun polimer materialni tanlash, bir tomondan, materialning o'zini o'zgartirish va uning xususiyatlarini o'zgartirish qobiliyatini hisobga olgan holda, asosiy polimerni tanlashga qisqartirilishi mumkin. Va boshqa tomondan, mahsulotning ishlash shartlari, uning dizayni, texnologik imkoniyatlari va foydalanishning iqtisodiy samaradorligini hisobga olish kerak.
Sintetik polimerlar fani moddaning polimer holatining xususiyatlarini, uni qayta ishlash jarayonida o'zgarishini, kimyoviy texnologiyaning energiya va resurslarni tejash jarayonlarida polimer materiallardan foydalanishni o'rganadi.
Polimer xossalari Maxsus mexanik xususiyatlar:
Elastiklik - nisbatan past bosimda (kauchuk) yuqori qaytariladigan deformatsiyaga ega bo'lish qobiliyati;
Shishasimon va kristalli polimerlarning (plastmassa, organik shisha) past mo'rtligi.
Makromolekulalarning yo'naltirilgan mexanik maydon ta'sirida o'zini yo'naltirish qobiliyati (tolalar va plyonkalar ishlab chiqarishda ishlatiladi).
Polimer eritmalarining xususiyatlari
Past polimer konsentratsiyasida eritma yuqori qovushqoqligi;
Polimerning erishi bo’kish bosqichida sodir bo'ladi.
Polimerlar yuqori molekulyar og'irlik bilan ajralib turadi. Polimer makromolekulalari tarkibiga kimyoviy bog'lanishlar bilan bog'langan minglab atomlar kiradi, strukturaviy birliklarning takrorlanishining xarakterli davriyligi kuzatiladi.
Ishlab chiqarish hajmiga ko'ra polimer materiallarni quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin:
Katta tonnajli.
O'rta tonnajli.
Kam tonajli.
Yiliga yuz minglab tonna miqdorida yirik tonnali polimerlar ishlab chiqariladi. Bunga beshta termoplastik kiradi: polietilen, polipropilen, polistirol, polivinilxlorid, stirol kopolimerlari. Termoplastikadan bu guruhga fenol va karbamid-formaldegid smolalari, elastomerlardan - butadien, butadien-stirol va izoprenli kauchuklar kiradi. Polietilen iste'molning eng katta ulushini (taxminan 38%), polipropilen ikkinchi o'rinda (taxminan 26%), polivinilxlorid uchinchi o'rinda (taxminan 18%). Polistirol va akrilonitril butadien stirol (ABS) plastmassalari global talabning taxminan 8% ni tashkil qiladi.