Asosiy qism

Mehnat intensivligi ish vaqti birligi mobaynida sarflangan mehnat miqdori orqali tavsiflanuvchi ko’rsatkich hisoblanadi. Mehnat intensivligining oshishi amalda ish vaqtining ko’’ayganligini anglatadi. Shunday qilib, intensivlik ish vaqtining davomiyligi bilan bevosita aloqador bo’ladi. Mehnatning intensivligi deganda ish vaqti birligi davomida ishchi kuchi sarfi orqali aniqlanuvchi mehnat jadalligining darajasi tushuniladi. Mehnatning jadallik darajasini aniqlashda ish kunining davomiyligi yoki bir soat vaqt birligi sifatida qabul qilinadi.

Individual yoki o’rtacha ijtimoiy mehnat intensivligi tushunchalari farqlanadi. Muayyan ishlab chiqarish munosabatlari sharoitida individual intensivlik ishchining yoshi, uning mahorat darajasi, jismoniy va aqliy qobiliyatlariga bog’liq bo’ladi. Mehnatning o’rtacha intensivligi – bu umumlashma tushuncha bo’lib, alohida shaxs, alohida korxona va tarmoq, mamlakatning turli hududlarida mavjud bo’lgan individual miqdorlardan tarkib to’adi. «O’rtacha intensivlik» tushunchasi mehnat intensivligining faqat miqdor tomonini tavsiflab, u yoki bu ishlab chiqarish usuli sharoitidagi intensivlikning mohiyati va mazmunini aks ettirmaydi.

XULOSA.

Kurs ishimda ijtimoiy xo’jaliklar haqida, Tovar xo’jaligiva ma’muriy-buyruqbozlik iqtisodiyotini o’rganishni maqsad qilganman. Bu asosiy omillar quyidagilardir: iqtisodiyotni milliylashtirishning nihoyatda yuqori darajasi, o'sha davrda doimiy ravishda kengayib borayotgan "soya iqtisodiyoti" bilan qonuniy xususiy sektorning deyarli to'liq yo'qligi; aholining ko'pchiligining iqtisodiy tashabbusini zaiflashtirgan va davlatning ijtimoiy roli to'g'risida bo'rttirilgan g'oyani keltirib chiqargan tubdan bozorga oid bo'lmagan iqtisodiyotning uzoq vaqt mavjudligi; harbiy-sanoat kompleksi yetakchi rol oʻynagan xalq xoʻjaligining oʻta buzilgan tuzilmasi, isteʼmol bozoriga yoʻnaltirilgan tarmoqlarning roli pasaytirilgan; sanoat va qishloq xo'jaligining ustun qismining raqobatbardosh emasligi.

Bularning barchasi deyarli uzluksiz ijtimoiy-siyosiy inqirozga olib kelgan bozor tizimiga o'tish to'g'risida jamiyatda konsensusning yo'qligi bilan og'irlashdi.

Rossiyada o'tish davrining strategik maqsadi kuchli ijtimoiy yo'nalishga ega samarali bozor iqtisodiyotini shakllantirishdir. Bunday iqtisodni yaratish shartlari quyidagilardan iborat: xususiy mulkning ustunligi; raqobat muhitini yaratish; mulk huquqini ishonchli himoya qilishni ta'minlovchi va iqtisodiy o'sish uchun shart-sharoit yaratuvchi samarali davlat; samarali ijtimoiy himoya tizimi; jahon bozorida ochiq raqobatbardosh iqtisodiyot.

Rossiyada zamonaviy bozor iqtisodiyotining shakllanishi bozor tizimiga o'tishni o'nlab yillar davomida kechiktiradigan va o'tish jarayonlarining og'riqliligini oshiradigan iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy inqirozlarning o'zaro bog'liqligi va o'zaro keskinlashuvi sharoitida amalga oshirilmoqda.

90-yillarning birinchi yarmida hukmronlik qilgan degan xulosaga kelishim mumkin. bozor iqtisodiyotining rus modeli tarixiy o'tmishdan meros bo'lib qolgan bir qator xususiyatlarni o'z ichiga oladi. Mulkning katta qismi xususiylashtirilgandan keyin ham davlat iqtisodiyotning eng muhim tarmoqlarida qudratli davlat sektoriga ega. Siyosiy hokimiyat va mulk o'rtasida chambarchas bog'liqlik mavjud.

Shu bilan birga, davlat xususiylashtirish jarayonida oldingi daromad manbalarining katta qismini yo'qotib, chidab bo'lmas hajmdagi moliyaviy majburiyatlarni saqlab qoldi, bu esa davlat byudjetining uzoq davom etgan inqirozini keltirib chiqarmoqda.