Asosiy qism

MAVZU: IJTIMOIY XO’JALIKLARNING TARIXIY SHAKLLARI.

REJA:

KIRISH.

ASOSIY QISM.

1. 
   An’anaviy (natural) Xo’jaliklar, va ulardagi mehnat taqsimoti va ishlab chiqarish xususiyatlari.
   
2. 
   Ma’muriy buyruqbozlik iqtisodiyoti va uning taqdiri taqdiri.
   
3. 
   Tovar xo’jaligi va tovar ishlab chiqarishning vujudga kelishi va rivojlanishi.
   

XULOSA.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.

KIRISH.

Kurs ishi mavzusining dolzarbligi: Iqtisodiy tizim moddiy va nomoddiy ne'matlarni ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi tartibli aloqadir. Har bir iqtisodiy tizim o'zining iqtisodiy asosiga ega. Resurslar va natijalarga egalik qilishning o'ziga xos tashkiliy munosabatlari, odamlarning xo'jalik faoliyatini tartibga solishning o'ziga xos usuli, odamlarni moddiy va ma'naviy rag'batlantirishning o'ziga xos tizimi, iqtisodiy faoliyatga o'ziga xos motivatsiyasi, o'ziga xos qonunlari va qoidalari, o'ziga xos an'analari, o'ziga xos an'analari mavjud. tajribalar, urf-odatlar. Iqtisodiy tafakkurning turli yo'nalishlari bo'yicha iqtisodiy tizimlarning tasnifi har xil. Iqtisodiy tizimlarni tasniflashda ma'muriy-ma'muriy iqtisodiyot yoki totalitar iqtisodiy tizim alohida o'rin tutadi. Ishlab chiqarish sohasida bunday boshqaruv tizimida mulkchilikning umummilliy shakli mavjud edi. Butun jamiyat miqyosida do'kon tashkiloti qayta ishlab chiqarildi, ya'ni. hamma narsa davlat tomonidan mutlaq hal qilindi: qat’iy ishlab chiqarish hajmlari, tovar va xizmatlar qatori, qat’iy narxlar belgilandi, sotish hajmlari belgilandi, mustahkam ish haqi belgilandi. Bunday tizim odamlarning minimal ehtiyojlarini qondirishni ta'minladi. Ushbu tizimda boshqaruv apparati ish beruvchining barcha funktsiyalarini o'z qo'lida to'plagan. Ushbu tizim vazirlik timsolida yuqori darajadagi monopolizatsiyani o'z zimmasiga oldi. Bu tizimda iqtisodiy qonunlar zaif edi.

Buyruqbozlik iqtisodiyotida ishlab chiqarish vositalariga davlat egaligi, jamoaviy iqtisodiy qarorlar qabul qilish, davlat rejalashtirish orqali iqtisodiyotni markazlashgan holda boshqarish ustunlik qiladi.

Keling, ushbu turdagi iqtisodiy tizimni kengroq ko'rib chiqaylik. Buning yorqin misoli SSSRda buyruqbozlik iqtisodiyotining rivojlanishidir.

Iqtisodiyotning bozor tipi shunday iqtisodiy tizim deb talqin qilinadi, unda xususiy mulk asosida ishlab chiqarish resurslari va ishlab chiqarishning harakati talab, taklif va narxlarning o’zgarishi, shuningdek iqtisodiy foyda asosida bozorni tartibga solish mexanizmi ta’siri ostida amalga oshiriladi.

Eng rivojlangan mamlakatlarning ijtimoiy farovonligini va xalqlar farovonligining oshishini ta’minlaydigan bozor tizimining zamonaviy talqini aralash iqtisodiyotdir. U o’zining kuchli va zaif tomonlari bilan ajralib turadi, muvozanat uni ortiqcha ishlab chiqarish, ijtimoiy inqirozlar elementlaridan o’tib, ta’sirli iqtisodiy tiklanishga erishdi. Uni zamonaviy tashkil etish asoslari ikki tamoyildan iborat: bozor va davlat tomonidan tartibga solish. U deyarli barcha rivojlangan mamlakatlarning milliy iqtisodiy xususiyatlariga, ularning ancha murakkab iqtisodiy va ijtimoiy muammolariga moslashtirilgan. Barqarorlik, moslashuvchanlik va konvertatsiya qilish qobiliyati - bu turdagi iqtisodiy tizimlarga doimiy qiziqish uyg’otadigan xususiyatlar va xususiyatlar.

XX asrning 90-yillari O’zbekiston tarixida tub o’zgarishlar davri sifatida e’tirof etiladi. 1991 yilda O’zbekiston xalqining asriy orzulari ro’yobga chiqdi: O’zbekiston mustaqillikka erishdi. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatining teng huquqli a’zosiga aylandi, yangi jamiyat qurish uchun tub o’zgarishlar va islohotlar amalga oshirila boshlandi.

Mustaqillikning dastlabki yillarida respublikaning o’z taraqqiyot yo’lini belgilash, Vatanimizni erkin, kuchli va ravnaq topayotgan mamlakatga aylantirish eng birinchi galdagi masala bo’lib qoldi. Davlat mustaqilligini qo’lga kiritish natijasida O’zbekiston uchun iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotning, madaniy va ma’naviy yangilanishning keng istiqbollari ochildi. Iqtisodiy islohotlarning muhim natijalari yildan yilga o’zining ijobiy samarasini berayotganligini har bir soha va tarmoqda barqaror o’sish sur’atlari orqali ko’rishimiz mumkin.

Shunday bo’lsada aksariya sohalarda bozor prinsiplari amal qilmaydi, yoki o’sish faqat raqamlardan iborat bo’lib qolgan. Bu haqida mamlakatimiz rahbari Sh.M. Mirziyoyev “Agar biz yurtimizda barqaror iqtisodiyot qurmoqchi bo’lsak, dunyodagi rivojlangan mamlakatlar kabi boy va farovon yashamoqchi bo’lsak, yuzaki emas, balki qanchalik qiyin va murakkab bo’lmasin, haqiqiy bozor iqtisodiyotiga o’tishimiz shart. Yagona yo’limiz shu. Bu – Asosiy qonunimiz talabi. Boshqa yo’l yo’q. Biz boshlagan islohotlarimizni qatʼiy davom ettiramiz va ular albatta o’zining ijobiy natijasini beradi” deya ta’kidlaganlar¹.

Aynan yuqorida ta’kidlab o’tilgan fikrlar mazkur kurs ishining ahamiyatini belgilab beradi.