Modellashtirishni qollash sabablari
Modellashtirish deduktiv xulosa va soddalashtirish jarayoni. Soddalashish hodisa togrisidagi axborotni yoqotilishiga olib keladi. Deduktiv xulosa murakkab matematik ishlovni oz ichiga oladi, u esa, avvalboshda, model bilan ishlashni qiyinlashtiradi. Shuning uchun, modellashtirishga bogliq asosli savol tugiladi: barcha bu murakkabliklar nima uchun kerak? Siyosiy xulqni modellashtirishga undovchi birinchi sabab shundan iboratki, model jamiyatda sodir bolayotgan voqealarni formal ifodalashga yordam beradi. Bizning miyamizda siyosiy tizimlarning funksionallashuvining oziga xos mental modellari mavjud, hatto biz, ularni eksplisit ravishda ifodalab berishga bir marotaba ham urinmagan bolsak-da, matematik modellar huddi shunday noformal modellarni oydinlashtirishga yordam beradi.
Matematik modellashtirishni qollashning boshqa sababi noformal bashoratlarni izohlovchi mexanizmlarni ravon bayon qilish zaruriyati hisoblanadi. Formal model noformal model farazlarining ota erkin ifodalarini bartaraf qilishga va aniq, gohida tekshiriladigan bashoratni berishga yordam beradi Model farazlari va bashoratlari yetarli darajada aniq bolib qoladiki, ularni tekshirish, shuningdek, qaysi yerda va qanday xato sodir bolganligini korsatish mumkin boladi. Model faqat, uning xatolarini korsatish imkoniyatini berganida foydali boladi. Formal modelning uchinchi afzalligi ularning nisbatan yuqori darajadagi murakkabliklar mohiyatlari bilan tizimli operatsiya qilish qobiliyati hisoblanadi. Matematika dastlab, mantiqiy xulosa va tushunchalarining tizimli tahlil qilish vositasi sifatida oylab topilgan. Va nihoyat, matematik modellashtirishning afzalliklaridan biri shundaki, u turli ilmiy fanlar bilan oz tadqiqot vositalari va usullarini almashtirishga imkon beradi. Matematik modellar ilk qarashda ozaro umumiylikka ega bolmagan voqealarning chuqur ichki ayniligini korishga imkon berishi bilan foydalidir. Demak, matematik modellar tabiiy-til modellari bilan taqqoslaganda, 4 potentsial ustunlikka ega.
Birinchidan, ular biz odatda foydalanadigan mental modellarni tartibga soladi.
Ikkinchidan, ular noaniqlik va kopmanolilikdan mahrum.
Uchinchidan, matematik qaydlar tabiiy til bilan ifodalangan modellardan farqli ravishda juda yuqori darajadagi deduktiv murakkablikni operatsiya qilishga imkon beradi va nihoyat, ilk qarashda turli korinadigan muammolar uchun umumiy yechim topishga imkon beradi.
Dostları ilə paylaş: |