Atom va molekulalarning kvant mexanikasi. Atom tuzilishi. Rezerford tajribalari Gazlar kinetik nazariyasini tushuntirishda eng foydali bulgan atom «bulinmas»

4. Kuchli kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuz. Masalan; KCl suvda eritilsa, K⁺ hamda Cl^- ionlari suvning H⁺ va OH^- ionlari bilan kuchsiz dissotsilanuvchi birikma hosil qilmaydi. Demak kuchli kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuz gidrolizga uchramaydi. Muhit neytral bo’ladi. pH=7.
M; KNO₃, K₂SO₄, NaCl, Na₂SO₄, va hakozo.
Gidroliz ko’pchilik tuzlar uchun qaytar protsesdir. Tuzning gidrolizini miqdor jihatidan gidrolizlanish darajasi bilan ifodalash mumkin. Tuzning gidrolizlangan mollari sonini eritmadagi tuzning umumiy mollari soniga bo’lgan nisbati shu tuzning gidrolizlanish darajasi deyiladi.
Gidrolizlanish darjasi K harfi bilan belgilash qabul qilingan:
Tuzning gidrolizlangan mollari soni
K = ∙ 100 %
Tuzning erigan mollarining umumiy soni
Eritma temperaturasining ko’tarilishi natijasida tuzning gidrolizlanish darajasi ortadi. Buni quyidagicha izohlash mumkin. Temperatura ko’tarilishi bilan suvning dissotsilanishi ortadi, H⁺ va OH^- ionlarining konsentratsiyasi ko’payadi, natijada tuz ionlarining suv ionlari bilan o’zaro tasiri kuchayadi. Eritmani suyultirish ham gidrolizlanish darajasini orttiradi.

6-MARUZA: 4-la boratoyiya ishi ion almashtirish reaksiyasi.
REJA:

1. 
   Metallarning fizikaviy xossalari.
   
2. 
   Elektroliz. Kimiyaning bu bo‘limi oksidlanish-kaytirilish.
   

Bu mavzularni tushunib etish uchun element (ion)ning "oksidlanish potenstiali" tushunchasini bilish kerak. Oksidlanish potenstiali xakida tushuncha: Xar bir element yoki ioning oksidlovchilik va qaytaruvchilik xususiyatini (kuchini) miqdoriy xarakteristikasi sifatida oksidlanish potenstiali qiymati xizmat qiladi. Oksidlanish potenstiali tushunchaasini quydagi misol bilan tushunib olaylik. Rux metali bo‘lakchasini (xoxlagan biror metall bo‘lakchasi xam xuddi shunday xossaga ega) uning tuzi (ZnSO4) eritmasiga tushirilsa rux elektrodi xosil bo‘ladi va elektrodda metallning sirti bilan eritma sirti chegarasida elektroximiyaviy reakstiya boradi. Bu reakstiya natijasida Zn - plastinkasi tarkibidagi rux atomlari 2 tadan elektron chikarib oksidlana boshlaydi: Zn0 - 2e-  Zn+2. Elektronlar metall plastinkasida koladi, eritmaga Zn+2 - ionlari utadi. Natijasida eritma bilan metall plastinka sirtida kush elektr (metall manfiy zaryadli, eritma musbat zaryadli) (13- rasm), kavatni xosil qiladi. Xosil bulgan kush elektr kavatda zaryadlarni bir nuktadan ikkinchi nuktaga kuchishi ruy beradi. Eritma bilan metall plastinkasi sirt chegaralarida zaryadning (yoki elektronlarning) bir nuktadan ikkinchi nuktaga kuchishi tufayli bajarilgan ish - shu metall (ion) ning oksidlanish potenstiali deyiladi. Xar qanday element (ion) ning oksidlanish potenstiali Eok/kayt xolida belgilanadi va "volt - v", "millivolt mv" biriklarda ulchanadi. Xar bir elektrodning potenstial qiymati elementning yoki eritmadagi ionning tabiati, miqdori (konstentrastiyasi) va temperaturaga boglik. Bu boglanish Nernst tenglamasi orkali ifodalash mumkin:   кайт окс nF RT E Eок кайт lg 0 2,3  .  Bu erda: E - oksidlanish potenstiali, v Eok/kayt - ostandart oksidlanish potenstiali, v R - gaz doimiysi 8,314j/(mol*K) T - absolyut temperatura, 298K n - berilgan yoki qabul qilingan elektronlar soni F - Faradey soni, 96500 Kl [oks] - oksidlangan formaning konstentrastiyasi, mol/l 62 [kayt] - kaytarilgan formaning konstentrastiyasi, mol/l Agar R,T,F - larning son qiymatlarini o‘rniga qo‘ysak, Nernst formulasi quyidagi ko‘rinishga keladi:   кайт окс n E Eок кайт lg 0 0,059  .  Metall elektrodlarida kaytarilgan forma metall atomiga tugri kelgani uchun tenglamadagi [kayt] = [Me0 ] = 1 mol/l ga teng deb qabul qilinadi va u xolda Nernst tenglamasi:   n Me Me n E E Me n     lg 0 0,059 kurinishda eziladi Standart oksidlanish potenstiali. Nernst tenglamasiga ko‘ra, agar eritmada potenstial xosil kiluvchi ion (Me+n) ning konstentrastiyasi [Me+n] = 1 mol/l bo‘lsa, u xolda Ig[Me+n] = lg1 = 0 bo‘ladi va shu sababli Eok/kayt = E0 bo‘ladi. Boshkacha aytganda, standart oksidlanish potenstiali - bu t = 250 S da eritmada potenstial xosil kiluvchi ion konstentrastiyasi "1 mol/l" ga teng bulganda yuzaga keladigan elektrod potenstialidir. Odatda element (ion) ning oksidlanish potenstialining absolyut qiymatini aniklash mumkin emas. Shu sababli element (ion) ning oksidlanish potenstiali qiymati normal vodorod elektrodi (NVE) potenstialiga nisbatan aniklanadi. Ayrim elementlarning standart oksidlanish potenstialining qiymatlari 2-jadvalda keltirilgan. Standart oksidlanish potenstialining qiymatlaridan foydalanib oksidlovchi va kaytaruvchilarni xamda ularning kuchini, aniqlash-qaytarilish reakstiyalari yo‘nalishini, galvanik elementlarning elektr yurituvchi kuchi (EYuK) ni xisoblash mumkin. Normal vodorod elektrodi: Bu H2SO4 eritmasiga [H+ ] = 1 mol/l tushirilgan sirtiga N2 - gazi ( H2 P = 101,3 kPa) yuttirilgan platina plastinkasidan iborat elektroximiyaviy sistemadir. Bu elektrodda quydagi oksidlanish: (Pt)H2 -2e-  2N+ (H2SO4) va qaytarilish: 2H+ (H2SO4) + 2e-  H2 (Pt) reakstiyasi boradi. Bu elektrodning shartli ximiyaviy formulasi - (Pt)H2/(H2SO4) Agar NVE oksidlanish potenstiali E0ok/kayt> 0 bulgan yarim element (elektrod) oksidlovchi bilan ulansa, vodorod gazi oksidlanadi va eritmada N+ - ionlari miqdori oshib ketadi: H2 0 - 2e-  2H+ Agar aksincha, E0 < 0 bulgan yarim element (elektrod) - kaytaruvchi bilan ulansa, vodorod ionlari kaytariladi va N2 - gazi xosil bo‘ladi: 2N+ + 2e-  N2 Umuman, N2 0 - 2e-  2N+ reakstiyada oksidlanish potenstiali E0 = -0,41 v bo‘lsada, bu kaymat boshka elementlarning oksidlanish potenstiali