Rezerford tajribalaridan keyin atom markazida (+) zaryadli yadro bo’lib uning ulchami 10-14 10-15 m ga teng ekani aniqlandi. 1904 y Ivanenko yadroni (proton-neytron) modelini berdi. Unga ko’ra yadro tarkibida protonlar va neytronlar bo’lib nuklonlar deyiladi.
Rezerford tajribalaridan keyin atom markazida (+) zaryadli yadro bo’lib uning ulchami 10-14 10-15 m ga teng ekani aniqlandi. 1904 y Ivanenko yadroni (proton-neytron) modelini berdi. Unga ko’ra yadro tarkibida protonlar va neytronlar bo’lib nuklonlar deyiladi.
Proton va neytronni zaryadi va massasi quyidagicha:
R-proton (+) zaryadli, mp=1,67 10-27 kg 1836 me
n-neytron (0) zaryad mn=1,6749 10-27 kg 1839 me
Yadro tarkibida A - nuklonlar soni, Ze - zaryadi, e - proton zaryadi, Z - son elementlar jadvalidagi tartib nomeri.
Хozir jadvalda Z=1 dan Z=107 tagacha elementlar yadrosi ma’lum.
zAx-yadro simvoli kurinishidir.
zAx-yadro simvoli kurinishidir.
Yadroni zaryadi atomni xossalarini yuzaga keltiradi. Masalan: Elektronni joylashishi, boglanishi va xakozo. Хimiyaviy xossalari (Z) ti bir xil A si har xil moddalar izotoplar deyiladi. 2000 dan ortik yadro protoni mavjud. Yadro radiusi quyidagicha ifodalanadi:
R=R0A1/3 (1)
R0=(1,3 1,7) 10-15 m
uni ulchami nuklonlar soniga bogliq – zichligi esa =1017 kg/m3 ga teng.
Bunda mp, mn, mya - proton, neytron, yadro massasi. 2.Kupincha mya urnida m-atom massa ishlatiladi. mp urnida esa vodorod atom massasi (mn) ishlatiladi. Unda E = [Zmn+(A-Z)mn-m]c2 kurinishda yozish mumkin.
Bunda mp, mn, mya - proton, neytron, yadro massasi. 2.Kupincha mya urnida m-atom massa ishlatiladi. mp urnida esa vodorod atom massasi (mn) ishlatiladi. Unda E = [Zmn+(A-Z)mn-m]c2 kurinishda yozish mumkin.
M = [Zmp+(A-Z)mn-mya] massa diffekti deyiladi.
Ye urnida kupincha solishtirma boglanish energiyasi ishlatiladi. ( Ye ) – yadroda har bir nuklonga to’g’ri kelgan energiyadir. A<12 yengil yadrolar uchun Ye=6 7 mev ni tashkil qiladi.
Bu element yadrolari uchun har xil, sakrab uzgaradi (1-rasm). 50-60=A elementlarida esa eng yuqori qiymatga erishadi. A>60 element yadrolarida asta kamayib boradi.
