Autismforum
Yüklə 29,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Autizm hastalığın başlangıcı
- Autizm neden kaynaklanmakta
- Autizm nasıl hissediliyor
- AUTISMFORUM Handikapp Habilitering, Box 17519, 118 91 Stockholm 08-690 60 52, www.autismforum.se, autismforum@sll.se
- Autizm çeşidi neleri içermekte
- Asperger sendromu normal
- Autizm benzeri durum, atipisk autizm ya da gelişmişlik çağındaki temel engel genelde eş anlamda kullanılmakta.
- Kaç kişi autizm hastalığını taşıyor
|
AUTISMFORUM Handikapp & Habilitering, Box 17519, 118 91 Stockholm 08-690 60 52, www.autismforum.se, autismforum@sll.se Zander, E. Autizm hastalığın başlangıcı 1/4 1/9 2004 Autizm hastalığın başlangıcı Orijinal isim : Introduktion om autism Eric Zander Çeviri: Hüznü Paulus, 2005 Autizm, karşılıklı sosyal uyum, iletişim ve davranış ile düşünce yeteneği gibi gelişmenin bir çok safhalarında ciddi, ve temelden kısıtlanmış durumlarda hissedilmekte. Autism teşhisi konulabilmesi için, biri üç yaşına gelmeden önce yukarıda belirtilen tüm belirtiler onda göstermesi gerekmekte. Eğer ki annen ve babalar, çocuklarında bebeklik döneminde dahi normal olmayan bir durum hissediyorlarsa, autizm teşhisi on sekiz ay öncesi farkedilmesi zor oluyor. Bu da, sağlıklı bir şekilde autzim teşhisi konulabilmesi için, gelişmişlik açısından çocuğun davranış biçimi bu yaşa kadar belirleyici olamiyor. Autizm hastalığı taşıyan çocukların çoğunluğu da ruhsal gelişimi geri kalmıştır fakat bazıları normal akıllıdır. Bunların çoğunun sara nöbeti (epilepsi), görme ve duyma özürlülerdir. Autizm benzeri olup Aspergers sendromu olanlar ise narmal akıllı kişilerdir. İsveç’te en azından her bin çucuktan 1-2 tanesi autizm taşımakta, bu da her yıl İsveç’te yüzlerce çocuk autizim hastalığı ile dünyaya geldiğini göstermekte. Eğer autizm ve autizme benzer tüm vakaları hesaplarsak, İsveç’teki her bin çocuktan 6’sı bu hastalığa yakalanmış de- mektir. Bu rakamlar dünyanın diğer ülkeleri için de geçerlidir. Autizme yakalanan erkeklerin oranı kızlarınkinden daha fazla. Autizm neden kaynaklanmakta? Autizm bir davranış şekli olup, temelde belirli veya belirsiz bazı biyolojik beyin fonksiyonu bozukluğundan kaynaklanmakta ve beynin bilgi alış-veriş gelişmişliğini engelemekte. Bir çok hallerde genetik bir unsur taşımakta. Bilgi edinmenin değişik yöntemi de, örneğin bilgi alması, bu bilgiyi kullanması, yeni şeylerin öğrenmesi ve amaca uygun bir şekilde kullanması gibi hallerde davranış sapmaları gibi durumlar ortaya çıkmakta. Autizm nasıl hissediliyor? Toplumsal uyum Autizmde en fazla göze çarpan zorluklardan biri de karşılıklı toplumsal uyumdur. Daha küçük yaştan beri çocuk çevresine göz atmada, yüz ifadesinde el, kol ya da baş hareketinde, değişik ses tonu ve benzeri temaslarda zorluk çekmekte. Autizm taşıyan bir çok çocuk, toplumsal ya da duygusallık göstermemekte ve karşılıklı sevgi konularında anne/babaları ile teselli olmamakta. Autizm taşıyan çocuklar genellikle yaşıtlarına ilgi göstermemekte ve gösterdikleri durumlarda da bu arkadaşlığı korumada hep zorluk çekmekteler. AUTISMFORUM Handikapp & Habilitering, Box 17519, 118 91 Stockholm 08-690 60 52, www.autismforum.se, autismforum@sll.se Zander, E. Autizm hastalığın başlangıcı 2/4 İletişim
Autizm taşıyan kişiler ya gecikmeli oluyor ya da konuşma gelişimi o kadar az oluyor ki; konuşma dışındaki diğer yöntemlerle iletişimde gereken bir şekilde tatmin edemiyorlar. Autizm taşıyan çocukarın hemen yarısı konuşmaya başlayamiyorlar. Bunu yapabilenlerin arasındaki çeşitleme çok fazladır. Bazıları sadece birkaç kelime kullanabiliyor. Diğerleri ise bir çok sözcük kullanmakta ve düzgün konuşur, fakat hazır terimleri hep tekrarlarlar ya da başkalarının kullandığını kullanırlar. Küçük bir grup da güzel ve gelişmiş doğal bir dil kullanmakta. Hepsinin de ortak bir yanı ise, bir diyaloğu başlatabilmeleri ve bu diyaloğu ko- ruyabilmeleri ve aynı zamanda dil anlayışında yetersiz kalmalarıdır. Özellikle de dilin derin cümlelerinde zorluk çekmekteler. Büyük kelime hazinesi olan ve doğal konuşan kişilerin yanında bile heceleme konuşması yaygındır. Davranış Autizm taşıyan çocuklar genelde sınırlı bir davranış hazinesi vardır. Bu da ilgi duydukları ve alışkanlık hale getirdikleri tek yönlü değişik etkinliklerde bile hissediliyor. Buna bir örnek olarak; bir oyuncak arabanın tekerliğini döndürmek ya da tüm oyuncakları tekrar tekrar arka arkaya sıralamak ve bunu yaparken de kendiliğinden oynama alışkanlıkları da yoktur. Bazı durumlarda bir çok şeyi haledebiliyor hatta aynı şekilde tekrar yapılması gereken çok karışık durumlarda işin üstesinden gelebiliyorlar. Bu gibi rütin ve gelenekten en ufak bir sapma bazen öfkeden küpürme, umutsuzluk ve öfke yaratır. Autizm hastalığı taşıyan kişiler, bir şekilde düzenlenmiş ya da yerleşmiş eşyaların başka bir şekle dönüştürülmesi durumlarda bile bazen zorluk çekmekte. Özellikle de çok zekalı çocuklar biraz ilerki yaşta ve değişik periodlarda, kendilerini özel durumlara kon- santre edebiliyorlar. Örneğin zaman tarifeleri, başkalarının doğum günleri, İsveç’in tüm belediyelerin nüfusu vb. konular gibi. Özellikle de autizm taşıyan çocuklar sürekli elleri ile işaret vermekte, ayaklarıyla ön ve arkaya gitmekte ve ayak parmakları üzerine yürümekteler. Yukarıda belirtilen üç davranışların temel teşhis alanı dışında autizmde diğer belirtiler mev- cuttur. Örneğin; yüksek ya da düşük ölçüde hassas bazı sesler, dokunma, koku ve benzeri, çok hareketlilik durumlarda, uyku ve yamek sorunu vb. diğer durumlarda. Bunlardan hiç biri autizm teşhisi için zorunlu değildir. Büyük çeşitlemeler Autizm ile ilişkisi hastalığı taşıyan kişiler bir çok durumda değişik bir şekilde davranmakta fakat asıl autizmin etkisi genelde tehlikeli olmakta. Örneğin autizmin derecesi zor veya kolay bir şekilde değişebiliyor, bu da zeka ve yeteneğin derecesine bağlıdır. Bu aynı zamanda derin ya da zor gelişme engelliğinden taa normal bir duruma kadar olabiliyor. Diğer bir yandan da autizm taşıyan kişiler diğer başka bir durumda olabiliyor. Örneğin bunlar genetik sendromu, sara (epilepsi), bunalım (depresyon) ya da dikkat çekme hastalığı veya aşırı bir şekilde faal
AUTISMFORUM Handikapp & Habilitering, Box 17519, 118 91 Stockholm 08-690 60 52, www.autismforum.se, autismforum@sll.se Zander, E. Autizm hastalığın başlangıcı 3/4 olma durumu bunlardan bazılarıdır. Bazı hallerde birisi ağır bir derecede autizm taşıyıp, bir çok alanda özürlü olmakla beraber, orta ya da yüksek derecede sara (epilepsi) hastalığı gelişme kısıtlığı yüksek bir derecede özürlü olabiliyor ya da hafif bir autizm taşıyıp yüksek bir zeka ve yeteneğe sahip olabiliyor. Autizmdeki davranış tarzındaki zorluk dercesindeki çeşitlemeler çok farlıdır, bu da o bireyin kişiliğine, yaşına ve gelişmişlik derecesine bağlıdır.
Autizm ömür boyu bir fonksiyon engel özelliği taşıyor. Bugün bu hastalığı yok etmek ya da onu tedavi etme imkanı bulunmuyor. Buna karşılık autizm taşıyan bir çok çocuk daha erken, iyi planlanmış ve özel eğitimcilerin (pedagoji) yardımıyla elverişli bir çevrede geliştirilebiliyor. Burada önemli hedeflerden biri de çocuklara yardım etmek ve onlarda işleyen bir iletişim sağlamaktır. Yapılan bu pedagojik yatırımlar eğitime dayalı yapılmalı ve autizm taşıyan çocuklara özel bir şekilde uygulanmalı. Değişik TBA – stratejileri (Davranış analizin kullanılması buna da isveççede KBT – Koknitiv davranış terapisi denilmekte) ve TE- ACCH-programın yapısal pedagojisi autizm hastalığı olan kişiler için özel ve uygun bir eğitim stratejisidir. Erken buluş, araştırma ve teşhis ilk basamaktır. Düzenli bilgiler ve anne-baba ile diğer ilgili kişilerin eğitimi ise diğer bir basamaktır. Bu da uygun ve iyi planlanmış hızlı destek ön- lemleri sayesinde çocuğa ileriki yaşta yardımcı olabiliyor. Çocuk için uygun bir anaokul ve okul başlangıcı gibi bir koşul önemli olduğu kadar, yetişkin birisi için de uygun bir yaşama yeri (ev), ve uygun bir günlük etkinlik önemlidir. Gençler ve yetişkinler, bağımsızlıklarını elde edebilmeleri ve sorumluluğu paylaşabilmeleri için, eğitimci (pedagojik) yardıma ihtiyaçları olabilir. Yüksek düzeyde çalışabilen kişiler, eğitimlerini planlayabilmeleri ve kendilerine uygun günlük etkinliklerini bir düzene sokabilmeler için çeşitli yardımlara ihtiyaçları olabiliyor. Yetişkin olarak, autizm hastalığı taşıyan kişilerin çoğu ömür boyu büyük bir yardım ve desteğe ihtiyaçları vardır. Bazıları ise nispeten bağımsız bir şekilde kendilerini kurtarabili- yor.
Autizm çeşidi, benzer belirti taşıyan bir çok sayıdaki teşhislerin ortak bir ismidir. Autistik sendromu autizm çeşidindeki toplam sendromudur. Bu da gennelikle autizm olarak adlandırılmakta. Autizm hastalığı taşıyanların çoğu genellikle gelişme özürlülerdir. Fakat bazen de normal zekalılar da autizm hastalığı taşıyabilirler. Genellikle buna yüksek derecede işleyen autizm ya da başka bir şekilde yüksek derecede işleyen birinde autizm de- nilmekte.
dil sorunu ya da dil zorluğuna neden olmayan bir autizm çeşitidir. AUTISMFORUM Handikapp & Habilitering, Box 17519, 118 91 Stockholm 08-690 60 52, www.autismforum.se, autismforum@sll.se Zander, E. Autizm hastalığın başlangıcı 4/4
aspergers sendromun kriterlerini yerine getirmemelerine rağmen yine de tehlikeli benzer zorlukları taşımaktalar.
gelişmekte. Çocuk bu yaşa gelene kadar normal bir gelişme göstermekte. Kaç kişi autizm hastalığını taşıyor? Şu ana kadar nüfusun ne kadarı autizm ya da diğer fonksiyon engelli sayılan autizm çeşidi, taşıyanların oranı beli değil. Bu alanda yapılan bir araştırmanın verilerine göra şu tahminde bulunmak mümkün. Bu raporda İsveç’te autizm taşıyan herhangi resmi bir kişi bulunmamakta. Autizm Tahminen her bin çocuktan 1-2 tanesi autizm hastalığı taşımakta. Buna göre İsveç’te 4 – 17 yaş arası en az 1500 ile 3000 arası çocuk autizm taşımakta. Stockholm ilinde bu rakam 300 ile 600 arasında değişmekte. Tüm autizm çeşidi Tüm autizm çeşidi tahminen her bin kişiden 6’sında bulunmakta. İsveç’te bu rakam 9000 civarında olurken bu rakam Stockholm ilinde 1800 kişi olup 4 ile 17 yaş arası çocuk ve gen- çlerde mevcuttur. Aspergers sendromu vakaları ile ilgili kesin rakamlar bulunmamakla beraber, bu rakamlar autizm taşıyan rakamlardan daha fazla olduğu tahmin edilmekte. Şu ana kadar hemem hemen hiçbir araştırma, kaç yetişkin kişi autizm ya da buna benzer bir hastalık taşıdığını göstermemekte. Kaynaklar What is autism? (2003). Link. Autism Europe, 38/2003, 19-20 www.autismforum.se American Psychiatric Association (APA). (2000). Diagnostic and statistical manual of
Psychiatric Association Fombonne, E. (2003). Epidemiological surveys of autism and other pervasive developmental disorders: an update. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33(4), 365-382 Autism. Vad är det?. Riksföreningen Autism. www.autism.se Gillberg, C., & Coleman, M. (2000). The Biology of the autistic syndromes (3rd ed.).
London: Mac Keith Press MRC Medical Research Council. (2001). Review of autism research.
www.mrc.ac.uk/pdf-autism-report.pdf MRC Medical Research Council. (2001). Review of autism research.
Yüklə 29,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|