Autoimmun kasalliklar

Allergiya rivojlanishi sabablari

Inson immuniteti allergenga patogen (tashqi zararli moddalar) deb javob beradi va uni begona bakteriya, virus, zamburug’ yoki toksin kabi yo’q qilishga harakat qiladi. Biroq allergenning o’zi zararli emas, shunchaki immun tizimi bu moddaga juda sezgir bo’lib qolgan.
Immun tizimi allergen ta’sir qilganda uni yo’q qilish uchun antitanalar turi — immunoglobulin E (IgE) chiqaradi. U esa o’z navbatida organizmda allergik reaktsiyaga olib keladigan kimyoviy moddalar ajratadi.
Ushbu kimyoviy moddalardan biri gistamin deb ataladi. Gistamin mushaklarning qisqarishiga olib keladi, shu jumladan qon tomirlarining devorlari va nafas yo’llarida ham. U shuningdek burunda shilliq ajralishiga hissa qo’shadi.
1989-yilda David P. Strachan tomonidan ilgari surilgan Gigienaning ta’siri nazariyasiga ko’ra, gigiena qoidalariga amal qilishga o’tish inson organizmnining ko’plab antigenlar bilan aloqa qilishini oldini oladi. Bu esa immun tizimiga yetarlicha yuk tushmaslikka sabab bo’ladi (ayniqsa bolalarda).
Inson organizmni doimo muayyan xavfga qarshi kurashishga moslashgan qilib yaratilganligi bois, xavf bo’lmaganda immun tizimi bexatar sanaladigan moddalarga ham reaktsiya qila boshlaydi. Ushbu nazariya angliyada ko’p farzandli oilalaridagi bolalar bitta farzandli oilalardagi bolalarga nisbatan ekzema va allergik rinit bilan kamroq kasallanishi sababini tushuntirib berish uchun ishlab chiqilgandi.

Alomatlari

Bemor allergen bilan to’qnashganda reaktsiya darhol yuzaga kelmaydi. Immun tizimi asta-sekin moddaga nisbatan sezgirlikni oshiradi. Vaqt o’tib, organizm o’ziga xos yuqori sezgirlikka ega bo’ladi — bu jarayon sensibilizatsiya deb ataladi.
Sensibilizatsiya bir necha kundan bir necha yilgacha davom etishi mumkin. Ko’pgina holatlarda sezuvchanlik jarayoni oxirigacha yakunlanmaydi va bemorda ba’zi alomatlar yuz beradi, ammo to’liq allergik reaktsiya kuzatilmaydi.
Immun tizimi allergenga ta’sir qilganda, yallig’lanish va qo’zgalish xususiyati paydo bo’ladi. Namoyon bo’ladigan belgi va alomatlar uning turiga bog’liq. Allergik reaktsiyalar ichakda (ovqat hazm qilish tizimi), terida, sinuslarda, havo yo’llarida, ko’zlar va burun yo’llarida paydo bo’lishi mumkin.