Aviatsiya injiniringi

Uzoq ishlashlik omillari
Obyektning uzoq ishlashlik omillari deganda, uning TXK va T dan sodtggi holatining ish faoliyatini saqlash tushuniladi. Bu holda uning qodlanilishi mumkin bodmagan va maqsadga to‘g‘ri kelmagan holati obyektning so'nggi holati hisoblanadi. Uzoq ishlashlik ko‘p holatlarga bog‘liq va ular mustahkamlik, eksplautatsion va tashkiliy holatlarga bodinadi. Mustahkamlikka konstruktiv, ishlab chiqaruvchi texnologik, yu klau ish va harorat holatlari kiradi. Ular kuchlanish konsentratsiyasi orqali kelib chiqadi, mukammal bodmagan texnologiya va uzellar yigdlishi va ta’mirlash davrida paydo bodadigan plastik deformatsiyasi hisobiga hamda material xususiyati va ekspluatatsiya davridagi o‘zgarishiga bogdiq bodadi. UA qurilmasiga tashqi muhitning hal qiluvchi ta’siri shular juntlasidandir. Ekspluatatsion omillarga: uchish-qo'nish yodak holati; uchishqodiish yodagi bo‘yicha rulni boshqarislming davomiyligi va shatakka olinishi; ekipaj a’zolarining individualligi va kasbga tayyorgarligi; uchish sharoitidagi ob-havo va iqlim holatlari, atmosferaning turbulentligi, qor, dod va boshqalarning mavjudligi, 9 harorat gradienti; muhandis-texnik tarkibning malakasi, UA ni texnik holati va boshqalar kiradi. Tashkiliy oniillarga muhandis-texnik tarkibning texnik, umumiy muhandislik va maxsus tayyorgarligi; tegishli strategiya va usullar tanlanishi; qabul qilingan dastur bo'yicha bir maromda TXK va T; ta’mirlashda va ishlamay qolganda ishlab chiqarishni o‘z vaqtida ehtiyot qismlar bilan ta’minlash; UA ni parvozga tayyorlash jarayonida mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish usullarining qo'Ilanilishi; nosozliklar va ishlamay qolishliklarni qidirish hamda bartaraf etish va boshqa ko'pgina ishlar kiradi. Zamonaviy UA ga katta xarajatlarni qilish sababi shundaki, uni yetarli chidamlilik va uzoq vaqt ishlatishga mo‘ljallangandir. Mutaxassislarning hisobi bo'yicha zamonaviy UA dan foydalanishning iqtisodiy tomoni 60x103 \ parvoz soatidan kam boimagan holni tashkil etadi. Blinda UA ning fizik, iqtisodiy va ma’naviy uzoq ishlashligiga bog'liqligi muammolar yuzaga keladi. Fizik chidamlilik qurilmaning mustahkamlik xossasi va uni aniqlovchi omillarga tayanadi. Mohiyati bo‘yicha uzoq ishlashlik qurilmaning charchâsh qarshiligi, alohida elementlarning yemirilib shikastlanishi va yedirilishiga qarshilik darajasi bilan aniqlanadi. Bu talab qilingan muntazamlikni va parvoz xavfsizligini ta’minlovchi TXK va T tizimini uyushtirish zarurligini ko‘rsatadi. Blinda ekspluatatsiyaga ketadigan sarf-xarajatlar belgilangan me'yordan oshmasligi sharoitini ta’minlash zarur bo‘lib, u iqtisodiy umrboqiylikni nazarda tutadi. Iqtisodiy chidamlilik UA ning foydaliligi bilan aniqlanadi, bu foydalilik to'lanadigan og‘irlikdan tashkil topadi. Belgilangan parvoz massasida to'lanadigan og'irlik qurilma va yoqilg‘i massasi bilan chegaralangan. Bundan tashqari, foydalilik kundalik ekspluatatsiyada fizik uzoq ishlashlikka, shuningdek, ta’mirlashlar soni va davri oralig'i, TXK da rejali va rejadan tashqari turib qolishi va boshqa omillarga bog'liq. Ma’naviy uzoq ishlashlik aviatsiyada ilmiy-texnik taraqiyotning o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq. Bularning hammasi «eskirgan» UA qurilmasini yangi va takomillashgani bilan almashtirishga olib keladi. Ma’naviy chidamlilikni hech qanday hisob-kitob qilib bo'lmaydi. Bu aniq ijtimoiy konsepsiya. Yangi UA turlarini yaratish uchun ularning fizik, iqtisodiy va moddiy chidamliligini e’tiborga olish kerak.