Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ

BRAZİLİYA

Braziliya İkinci dünya müharibəsindən sonrakı ilk illərdə (1945-1950-ci illər). 1939-1941-ci illərdə Braziliya öz bitərəfliyini elan etdi. Lakin sonra antifaşist koalisiyaya girdi. Müharibə milli sənayenin inkişafına təkan verdi. Avropa ilə əlaqələr pozuldu. Bu dövrdə ölkədə 10 min sənaye müəssisəsi tikildi. Volta-Redonda tikilən metallurgiya kombinatı 1946-cı ildən başlayraq hər il 1 milyon ton polad verməyə başladı.

Braziliyada milli burjuaziyanın mövqeyi gücləndi. Bununla yanaşı, ABŞ kapitalının ölkəyə nüfuzu da artdı. 1945-ci ildə Braziliyanın xarici ticarət dövriyyəsinin 50%-i ABŞ-ın payına düşürdü. Bu pay 1938-ci ildə isə cəmi 29% təşkil edirdi.

Müharibə qurtardıqdan sonra Barqas hökuməti əhalinin demokratik, antiimperialist əhval-ruhiyyəsini nəzərə almaq məcburiyyətində qaldı. 1945-ci ilin aprelində Braziliya SSRi ilə diplomatik əlaqələr yaratdı. 1945-ci ilin aprelin 18-də siyasi məhsublar üçün amnistiya elan edildi. Prestes həbsdən azad edildi. 1945-ci ilin mayında seçki hüququ haqqında qanun verildi. 1945-ci ilin mayın 28-də siyasi partiyaların fəaliyyə­tinə icazə verildi. Seçki yaşı 18 yaş müəyyən edildi. Seçkilər ümumi, bərabər, gizli olmalı idi.

Cənubun mülkədarları, tacirləri, bankirləri Sosial-demokrat partiyasının yaratdılar. Onlar faşistpərəst general E.Dutranı prezidentliyə namizəd göstərdilər. Latifundistlər, iri burjuaziya və ziyalıların bir hissəsi Milli-demokratik ititfaqda birləşdilər. Onlar general Qomesin namizədliyini irəli sürdülər. Milli-trabalist (fəhlə) partiyası (Varqas yaratmışdı) Dutranın namizədliyini müdafiə edirdi. Bütün bu partiyalar və katolik kilsəsi antikommunist əhval-ruhiyyədə idi. Yerli və xarici mühafizəkarların təhriki ilə hərbçi yuxarı dairələr başda müdafiə naziri general Monteyro olmaqla 1945-ci ilin oktya­brın­da paytaxtı öz nəzarəti altına götürdülər. Varqas öz səla­hiy­yətlərindən əl çəkməyə məcbur oldu. Braziliyanın müvəq­qəti prezidenti Ali Məhkəmənin sədri Linyares elan edildi. Belə bir şəraitdə 1945-ci ilin dekabrında keçirilən prezident seçkilərində Dutra qalib gəldi. Dutra hökuməti ABŞ-la bağlı olan maliyyə oliqarxi­yasının nümayəndələrindən təşkil edildi. 1946-cı ilin sentyabrında yeni Konstitusiya layihəsi bəyənildi. Konstitusiyada demokratik hüquqlar təs­bit edildi. 14 yaşa qədər uşaqların əməyi qadağan edildi. Dövlət təbii sərvətləri milliləşdirmək, iri mülkiyyəti müsadirə etmək, xarici kampaniyalar üzərində nəzarət qoymaq hüququ aldı. Bununla belə, Konstitusiya iri burjuaziya və mülkədar­ların hakimiyyətini gücləndirdi.

1946-cı ildə beşiillik plan təsdiq edildi və onun bir his­səsi yerinə yetirildi. ABŞ üçün qapılar açıldı. Onun dövründə ABŞ-ın Braziliyaya kapital qoyuluşu 1946-cı ildəki 323 milyon dollardan 1951-ci ildə 803 milyon dollara çatdı.

1947-ci il mayında BKP (Braziliya Kommunist par­ti­yası) Braziliya zəhmətkeşləri konfederasiyası, 1949-cu ilin mayında isə sülh tərəfdarlarının fəaliyyəti qadağan edildi.

Xarici siyasətdə Braziliya ABŞ-ı müdafiə edirdi. 1947-ci ilin sentyabrında ABŞ-la «Qərb yarım kürəsinin birgə mü­dafiəsi haqqında» pakt imzalandı. Sovet İttifaqı ilə diplomatik əlaqələr kəsildi.

Bununla belə, 1949-cu ilin sentyabrında Dut­ra­nın iri neft kampaniyalarını xarici investorlara icarəyə vermək tək­lifini parlament qəbul etmədi.