Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ

ABŞ, Corc Buşun (kiçik) prezidentliyi dövründə (2000-ci ildən 2008-ci ilə qədər). ABŞ konstitusiyasına əsasən Bill Klinton 2000-ci il prezident seçkilərində iştirak etmədi. Demokratlar partiyasından olan Albert Qor respublikaçı Corc Buşdan 542 min çox səs toplasa da, lakin seçki kollegiyası respublikaçıların xeyrinə məsələni həll etdi. Səslər hesab­lanarkən ABŞ seçki sisteminin xüsusiyyətləri nəzərə alınmalı oldu. Qoru 20 ştat və Kolumbiya federal dairəsi, Buşu isə 30 ştat müdafiə edirdi. Əhalisi yarım milyondan çox olan şəhərlərin 1/3-i A.Qoru, 60%-isə Buşu müdafiə edirdi. A.Qor ölkənin sahilətrafı, C.Buş isə daxili əyalətlərində qələbə çalmışdı. Həmçinin respublikaçılar demokratlar üçün əhəmiy­yət kəsb edəcək bülletenlərin yenidən hesablanmasına imkan vermədi və Florida məhkəməsi Buşu qalib hesab etdi. Nəticədə ABŞ Ali mə­hkəməsi ölkənin 43-cü prezidentinin Corc Buş (kiçik) olması haqqında qərar qəbul etdi.

Corc Buş hakimiyyətə gəldikdən sonra respublikaçıların siyasətini davam edirməyə başladı. 2001-ci ildə konqresin qəbul etdiyi yeni vergi islahatı haqqında qanunda vergilərin 10 il ərzində 1,35 trilyon dollar ixtisar edilməsi nəzərdə tutulurdu. Kiçik Corc Buşun döv­ründə əmək məhsuldarlığı 4 il ərzində 2.5 dəfə artdı. Amerika xalqının həyat səviyyəsi yüksəlməkdə davam etdi. O, 2004-cü ildə yenidən prezident kürsüsünü tutdu.

Ölkədə keçmişdə olduğu kimi Şimal-Şərq (Nyu-York) və Orta-Qərb (Çikaqo) maliyyə kapitalı qruplaşmaları nüfuzlu mövqe tuturdular. Bununla bərabər Texas və Kaliforniya maliyyə qruplarının da xüsusi çəkisi artırdı. XXI əsrin ilk illərində ABŞ-da 15 min bank fəaliyyət göstərirdi. 100 başlıca korporasiyanın payına bütün istehsalın 1/3-i, sənaye aktivliyin isə 1/2-i düşürdü. Bütün bank əməliyyatlarının 1/3-i onların əlində idi. ABŞ dünyanın əsas güc mərkəzlərindən biri idi. Dünya ticarətində, demək olar ki, generator rolunu oynayırdı. Müasir silahların yarıdan çoxu onun paıyna düşürdü. Dünyada yeganə və güclü hərbi və siyasi təşkilat olan NATO-da rəhbər rol oynayırdı. ABŞ ETİ-nin bütün nailiyyətlərini özündə cəmləşdirən inkişaf etmiş sənaye və kənd təsərrüfatına malik idi. O, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin təşkil etdiyi «Səkkizlər qrupunun» üzvü idi. 2005-ci ildə ABŞ-ın ümummilli məhsulu 12,9 trilyon dollar olmuşdu.

Güclü potensiala malik olması XXI əsrin əvvəllərində də ABŞ iqtisadiyyatının səciyyəvi cəhəti idi.

C.Buş xarici siyasətdə yenidən Yaxın və Orta Şərq ölkələrinə müdaxiləni əsas götürdü. 2001-ci ilin sentyabrın 11-də Nyu-Yorkda baş vermiş terror aktından sonra elə həmin ilin sonunda ABŞ Əfqanıstana müdaxilə etdi. Əfqanıstanda taliban rejimini devirdi. 2003-cü ilin martın 21-də İraqın bakteroloji silahlara sahib olduğunu bəhanə edərək İraqa hücum təşkil etdi. Səddam Hüseyn rejimi devrilsə də, İraqda sabitlik yaranmadı. 2001-ci il 11 sentyabr hadisələrindən sonra hərbi büdcə 393 milyard dollara çatdırıldı.

ABŞ-ın 2002-ci ilin may ayında Rusiya Federasiyası ilə strateji silahların məhdudlaşdırılması haqqında bağladığı müqaviləyə əsasən tərəflərdən hər biri ancaq 1700-2000 həcmində nüvə başlığı saxlaya bilərdi. Buş hökumətinin xarici siyasətinin sərtləşdiyini göstərən əlamətlərdən biri 2002-ci ilin iyun ayında onun raketdən müdafiə sistemlərinin məhdudlaş­dırılması haqqında müqavilədən imtina etdiyini bildirməsi idi.

2006-cı ilin noyabrın 7-də keçirilən parlament seçkilə­rin­də demokratlar partiyası qələbə çaldı. Bu qələbə ilk növbədə İraq amili, Cənubda baş verən qasırğa zamanı ayrılmış pulun xeyli hissəsinin mənimsənilməsi, ölkədəki korrupsiya, yeni ter­ror qorxusu, bir sözlə, Buşun siyasətindən narazılıq ilə əla­qədar idi.

ABŞ-da 2008-ci ildə keçiriləcək prezident seçki­lərinə demokratlar və respublikaçılar partiyaları tərəfindən ciddi hazırlıq gedirdi. Respublikaçılar Con Makkeynin, demokratlar isə qaradərili Barak Obamanın prezidetliyə namizədliyini irəli sürdülər. 2008-ci ilin noyabrın 4-də keçirilən prezident seçkilərində demokratlar partiyasının namizədi Barak Obama qalib gəldi və ABŞ-ın 44-cü prezidenti seçildi.

2008-ci ilin ikinci yarısında ABŞ-ı yeni maliyyə böhranı bürüdü. Buna səbəb bankların çoxlu kreditlər verməsi və onların bunun hesabına iflasa uğraması idi. Böhran tezliklə digər ölkələrə öz təsirini göstərdi, dünya maliyyə və iqtisadi böhranına çevrildi. Dünya bazarında neftin qiyməti surətlə aşağı düşdü. Dünya ərzaq məhsullarının surətli bahalaşması ilə qarşılaşdı.

Barak Obama prezident seçilərkən büdcə kəsiri 1,3 trilyon dollar idi. Bunun qarşısını almaq üçün o, yüksək gəlirdən alınan vergiləri artırmaq, İraqdakı hərbi xərcləri azaltmaq, 3,5 milyon iş yeri açmaq haqqında təklif irəli sürdü.

Prezident Barak Obamanın 2009-cu ilin fevralın 11-də «İqtisadiyyata yardım planı» senatda 37 səsə qarşı 61 səslə qəbul edildi. Planda iqitsadiyyatı böhrandan çıxarmaq üçün 238 milyard dollar pul ayırmaq nəzərdə tutulurdu. Həmçinin planda 4 milyon yeni iş yerinin açılması məsələsi də öz əksini tapmışdı.

B.Obama hökuməti 2009-cu ilin dekabrında 2010-cu ilin yanvarında Əfqanıstana taliban rejimi ilə mübarizə üçün daha 30 min qoşun göndərmək haqqında qərar qəbul etdi.

B.Obama hökuməti İraqdakı ABŞ qoşunlarının sayının azaldılması və onların tədricən çıxarılması barədə qərar qəbul etdi.