Avtomatlashtirish va boshqarish

Amaliy mashg’ulot №10. Prujinali va membranali manometrlar, difmanometrlar yordamida bosimni o‘lchash bo’yicha masalalar yechish.
Deformatsion manometrlarida sezgir elementning yoki u chiqaradigan o’lchanuvchi bosim kuchi deformatsiyasi bog’lanishi ishlatiladi. Bosimga proportsional deformatsiya yoki kuch chiqish signalining ko’rsatgichlari yoki tegishli o’zgarishlariga aylanadi. Deformatsion manometrlar yoki difmanometrlarning aksariyatida bosimni ishchi nuqtaning proportsional xarakatlanishiga o’zgartiruvchi egiluvchan sezgir elementlari bo’ladi.


3.1-rasm.Egiluvchan sezgir elementlar:
a) trubkasimon prujinalar; b) silьfonlar; v) yassi membranalar; g) gofrirovka qilingan membranalar; d) membrana qutilari; ye) qattiq markazli so’lg’in membranalar.
3.1-rasmda ko’proq tarqalgan egiluvchan sezgir elementlar ko’rsatilgan.Ularga trubkasimon prujinalar, silьfonlar, yassi va gofrirovka qilingan membranalar, membrana qutilari, qattiq markazli so’lg’in membranalar kiradi.

Ishchi nuqtani harakatlanishini bosim bilan bog’lab turuvchi sezgir element statik (egiluvchan) xarakteristikasiga egiluvchan deformatsiyalari bo’lgan proportsional harakatlanish dastlabki zonasi mavjudligi va plastik deformatsiyalar paydo bo’ladigan nochiziq xududlar xos. Sezgir elementlar materiallarini egiluvchan xossalarining mukammal emasligini statik xaraktristika gisterezisi (kechiqishi) va egiluvchan keyingi harakati ta’minlaydi.Ohirgisi ishchi nuqtaning harakatlanishini bosimga nisbatan kechikishi va uning bosimni olgandan keyingi dastlabki holatiga asta qaytishida namoyon bo’ladi.

Silьfonli va membranali sezgir elementlar talab qilinadigan o’zgaruvchan kuchni olish maqsadida effektiv (samarali) maydonni ko’paytirish uchun keng imkoniyatlarga ega, bu ularni kichik ortiqcha bosimlarni o’lchash va siyraklashuv uchun ishlatishga yo’l ochadi. Silьfon — bu yon devorlarida ko’ndalang aylana gofralari bo’lgan devorlari yupqa trubkadir. Silьfonning qattiqligi material, ichki va tashqi diametrlar, zagotovka devorchasini qalinligi, gofrlar burilish radiusi r va ularning zichlik burchagi α, gofrlar soniga bog’liq.
Kichik bosimlarni o’lchash uchun benzin yog’ga chidamli rezinlashgan matodan ishlangan so’lg’in membranalar (3.1-rasmga ye qarang) ishlatiladi. Membrana markaziga metall plastinalar qotiriladi, ulardan biriga egiluvchan element vazifasini bajaruvchi vintli prujina taqaladi.