Axborat qawipsizlik” baǵdarı 2-kurs 305-22 topar studenti Xamdullaev Allayardıń Elektronika hám sxemaları I

2.2 Umumbaza sxemasında jalǵanǵan bipolyar tranzistordıń ekvivalent
Sxeması

Sonday etip, emitter-baza kernewi kollektor tokın basqaradi. Tranzistor járdeminde elektr signalların kúsheytiw áne Sol hádiysege tiykarlanǵan. 8. 2-sxemadan tranzistorda jıynalǵan kúsheytgishtiń kúsheytiw koefficiyenti K ni tómendegishe tabamız.

Sonday eken tranzistorda jıynalǵan kúsheytgishtiń kúsheytiw koefficiyenti kirisiw hám shıǵıw shınjırların qarsılaklari qatnasına baylanıslı eken. Teris n-r-n túrdegi tranzistorlardıń islewi de r-n-r túrdegi tranzistorlarnikidek bolıp, tek elektr sxemaǵa jalǵanǵanda derek polyusı terissine jalǵanadı. Sol sebepli bunday tranzistorlar teris tranzistorlar dep ataladı. Bunday túrdegi tranzistorlarında júz beretuǵın fizikaviy processlerdi de tolıq kóreylik. n-r-n túrdegi tranzistorlarda tiykarǵı tok tasıwshılar elektronlar esaplanadı. Tranzistordıń emitter-baza arasına berilgen kernew asqanda, emitter ótiwdegi potencial tosıq azayadı. Nátiyjede emitter tokı artadı. Bul júzimdi payda etetuǵın elektronlar emitterdan bazaǵa diffuziya sebepli injektsiyalanadi hám baza tarawı arqalı ótip, kollektorlı ótiw tárep háreketlenedi. Kollekorli ótiwge kernew keri baǵıtda qoyılǵan. Sol sebepli bul ótiw shegarasında kólemlik zaryad payda boladı. Olar arasında elektr maydanı júzege keledi. Bul maydan emitterdan kelgen elektronlardı kollektor ótiw tarawına tartadı. hám nátiyjede kollektor tokı asadı. Eger baza qalıńlıǵı etarlicha kishi bolsa hám ol jaǵdayda gewekler koncentraciyası onsha kóp bolmasa, baza arqalı ótetuǵın elektronlar baza daǵı gewekler menen rekombinatsiyalashishga ulgura almaydı. Nátiyjede bul elektronlarlar kollektorlı ótiwge etip keledi. Bazada onsha kóp bolmaǵan elektronlargina rekombinatsiyalashadi. Bazada elektronlardıń rekombinatsiyasi nátiyjesinde júdá kem muǵdarda baza tokı payda boladı. Turaqlılasqan rejimde baza daǵı gewekler sanı ózgermeytuǵın boladı. Sebebi bazada hár sekundta qansha gewek joǵatılsa, bazadan E1 derektiń oń polisi tárep ketetuǵın elektronlar esabına tap Sonsha muǵdarda gewekler payda boladı. Eger emitterdan bazaǵa tárep háreketlenetuǵın málim sandaǵı elektronlar bazada gewekler menen rekombinatsiyalashib kollektorǵa etip baraolmasa, ol halda Sonday sandaǵı elektronlar bazadan ( ib -baza tokın payda etip) shıǵıp ketiwi kerek. Usınıń sebepinen kollektor tokı emitter tokınan bir az bolsada kem boladı. Kirxgofning 1-qaǵıydasına tiykarlanıp emitter tokı kollektor hám baza toklarınıń jıyındısına teń boladı . i_Э  i_k  i_Б

Baza tokı paydasız esaplanadı. Onıń muǵdarı ılajı bolǵanınsha júdá kem bolıwı

kerek. Rasında baza tokı

ib « ie emitter tokına salıstırǵanda júdá kishi bolǵanlıǵı

ushın emitter tokın kollektor tokına derlik teń dep esaplaw múmkin. Kollektor ótiwge hesh qanday kernew qoyılmasa, ol jaǵdayda bul ótiwden ótetuǵın tok úlkenligin nolge teń deyiw múmkin. Bul halda kollektor ótiw salasınıń ózgermeytuǵın júzimka kórsetetuǵın qarsılıǵı kútá úlken boladı. Bul ótiw salasından

tiykarǵı tok tasıwshılar uzoqlashadi. Kollektor ótiw arqalı bir-birine keri jónelgen júdá kem muǵdarda tiykarǵı bolmaǵan teris tok ótedi (bul tok r-tarawdan keletuǵın elektronlar hám n tarawdan keletuǵın gewekler esabına júzege keledi). Bul tok temperaturaǵa baylanıslı boladı. Eger kirisiw kernewi tásirinde emitter tokı júzege kelse, ol halda emitter salasından bazaǵa bul tarawdıń ushın tiykarǵı bolǵan elektronlar injektsiyalanadi. emitter tokınıń artpaqtası bazada emitterdan injektsiyalangan, baza tarawı ushın tiykarǵı bolmaǵan tok tasıwshılar koncentraciyası artadı. Bul tok tasıwshılar sanı qansha kóp bolsa, kollektor tokı sonsha kóp boladı.