«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

9.5. INTERNET tarmog‘i xizmatlari
WWW tushunchasi. 
WWW (World Wide Web) - butun jahon 
o‘rgamchak to‘ri deb nomlanuvchi tarmoq. WWW - bu Intemetga 
ulangan turli kompyuterlarda joylashgan o‘zaro bog‘langan 
hujjatlarga murojaat qilishni ta'minlab beruvchi tarmoq tizimidir. 
Aynan mana shu xizmat Intemetdan foydalanishni soddalashtirdi va 
ommaviylashtirdi. WWW asosida to'rtta poydevor mavjud:
1. Barcha hujjatlaming yagona formati (shakli);
2. Gipermatn;
3. Hujjatlami ko‘rish uchun maxsus dasturlar (brouzer);
4. Yagona manzilni ko‘rsatish tizimi (domen);
Internet provayderlari va ularning vazifalari. 
Internet 
provayder - Internet tarmog‘i xizmatlarini taqdim etuvchi 
tashkilotdir. Hozirgi kunda Internet provayderlarinmg ikki turi 
mavjud: Intemetga ulanish va ulanish kanallarini taqdim etuvchi 
provayder va Internet xizmatlarini taqdim etuvchi provayder.
Internet xizmatlarini taqdim etuvchi provayderlar tomonidan 
www, elektron pochta, xosting (veb resurslami joylashtirish) kabi 
Internet xizmatlari ko‘rsatilmoqda. Intemetga ulangan tarmoqlami 
qurishda undagi kompyuterlarga beriladigan manzillar (IP manzil) 
provayder tomonidan taqdim etilgan oraliqdan tanlab olinadi.
Provayder tomonidan berilgan manzillarga ega bo‘lmagan 
kompyuterlar mahalliy tarmoqlar uchun zahiralangan oraliqdagi 
manzillarga ega bo‘lishi va mahalliy tarmoq kompyuterlar bilan 
ishlashi mumkin:
192.168.0.1 - 192.168.255.255
172.16.0.1 -172.16.255.255
230

---

10.0.0.1 -10.255.255.255
Hozirgi kunda 0 ‘zbekiston Respublikasida bir qancha Internet 
provayderlari xizmat ko‘rsatmoqda, bular: UzNet, Sarkor Telecom, 
Sharq Telecom, TPS, ARS Inform, Cron Telecom va boshqalar.
Internet tarmog‘i xizmatlari va ulardan foydalanish. 
Internet 
tarmog‘i abonentlariga amaliy protokollar tomonidan taqdim 
etiluvchi funksional imkoniyatlar quyidagilar: veb-hujjatlami o ‘qish, 
elektron pochta, fayllami uzatish va qabul qilish, muloqotda bo‘lish, 
tarmoqda hujjatlami saqlash va ular bilan ishlash. Foydalanuvchilar 
uchun quyidagi xizmatlar mavjud: tarmoqdan foydalanish, internet 
resurslarini yaratish, tashkiliy va axborot ta’minoti, tarmoqda 
reklamani joylashtirish.
Katta hajmdagi m a’lumotlami saqlash va ulami masofadagi 
kompyuterlarga uzatish uchun xizmat qiluvchi intemetning FTR 
(fayllami uzatish protokoli) xizmatidan foydalanish mumkin. Bunda 
FTR serverda yangi papka yaratish, unga m a’lumotlami joylashtirish 
va ulami qayta ko‘chirib olish mumkin. WWW xizmatida 
masofadan suhbatlashish imkoniyatini yaratuvchi chat dasturlari, 
uzoq masofadagi do‘stlar bilan suhbatlashishda telefon aloqasi 
o‘mini bosmoqda. Buning uchun internetga bog‘langan kom- 
pyuterda tovush kamaylari hamda mikrofonlar bo‘lishi kifoya.