Axborot komplekslarida texnik va dasturiy ta’minoti tamoyillari

Dasturlashtirish tizimlari taqida tushuncha.
Dasturlashtirish tizimlari nima va ular qanday ishlarni amalga oshirishga yordam beradi hamda ular qanday asosiy tarkibiy qismlardan iborat? Yuqorida olgan bilimlaringizdan ijodiy ravishda foydalangan xolda ushbu savolga javob topishga xarakat qiling va bunda guruhdagi talabalar bilan fikr almashing.
Dasturlashtirish tizimsining asosiy predmeti - matematik tizim ta’minotining nazariy va amaliy usullarini ishlab chiqish va dasturni ekspluatatsiya qilishdir.
“Dasturlash tizimsi” deganda, dasturlashni avtomatlashtirish va dasturlashni EHMga oʻtkazishni ta’minlovchi kompleks vositalari tushuniladi.
Dasturlash tizimlariga standart qoʻshimcha dasturlar kutubxonasi, dasturlash tillari va translyatorlar hamda dasturni otladka qiluvchi vositalar kiradi.
Bir qancha dasturlarda yoki bir dasturni bir qancha joylarida aniq amallarni bajarishi uchun foydalaniladigan mashinalar tilidagi buyruqlar ketma-ketligi “qism dastur” deb ataladi.
Har xil dasturlarda qabul qilinadigan qism dasturlar yagona konuniyatlar asosida shakllantiriladi va “standart qism dasturlar” deb ataladi.
Kompyuterning xotirlash qurilmalarida saqlanadigan standart qism prgrammalar toʻplami standart qism dasturlar kutubxonasini tashkil etadi. Bu tipdagi kutubxonalar tarkibiga bir necha yuzlab qism dasturlar kiradi.
Barcha dasturlar, ular tayyorlashning qanday bosqichidaligiga qarab tegishli kutubxonada saqlanishi mumkindir. Dasturli modulning har bir tipi oʻz kutubxonasiga ega: dastlabki modullar kutubxonasi va yuklovchi modullar kutubxonasida dasturli fazoli koʻrinishda operatsion tizim oʻzining komponentlari va shuningdek foydalanuvchilarning bajarishiga tayyor ish dasturlari saqlanadi. Bu kutubxona albatta boʻlishi shart. Chunki har qanday dastur navbatdagi bajarilish uchun operativ hotiraga faqat yuklovchi modul kutubxonasidan keladi; qolgan 2 ta kutubxona boʻlmasligi ham mumkin.
Yuqorida kompyuterda foydalaniladigan asosiy dasturlar majmuasi bilan tanishib chiqdingiz. Lekin oʻz-oʻzidan ma’lumki ushbu dasturlar xali kompyuter bilan ishlash uchun unchalik etarli emas. U xolda foydalanuvchining ishini engillashtirish maqsadida yana qanday turdagi dasturlar ishlatilishi kerak boʻladi? Bu muammoni xal qilish uchun tashqi qurilmalarga xizmat qiluvchi, disklar bilan ishlovchi, ma’lumotlarni ximoyalash uchun moʻljallanilgan va boshqa bir qancha turdagi dasturlar ham boʻlishi mumkinligi xaqida fikrlab koʻring.
Kompyuterning ishlashini ta’minlash uchun turli qoʻshimcha dasturlar zarur boʻladi.
Masalan, kattik disk (vinchester) bilan turli ishlarni amalga oshirish uchun maxsus dasturlar zarur. Vinchesterni boʻlaklarga boʻlish, uning ma’lum boʻlaklarini parol bilan ximoyalash uchun Disk Manager deb ataluvchi dastur ishlatiladi.

•