Axborot texnologiyalari universiteti radio va mobil aloqa fakulteti talabasi abdullayev hamdamning

IT_MARKAZ

ID	Obyektlari
1	Xodimlar
2	Kurslar
3	Talabalar

XODIMLAR

Xodim_ID	FIO	Mutaxasisligi	Maoshi
1	Abdullayev Hamdam	Backendchi	7000000
2	G`aybullayev Shohjahon	Frontendchi	6500000
3	Dilmurodov Dilshod	Pytonchi	6400000
4	Islomqulov Erlan	Frontendchi	6000000

TALABALAR

Talaba_ID	FIO	NOMER	MANZILI
1	Sobirov Homid	Backend	5
2	G`aybullayev Shohjahon	Frontend	6
3	Arashev Sarvar	Pyton	4
4	Abdullayev Umid	Backend	3

KURSLAR

Kurs_ID	Nomi	Davomiyligi	Narxi
1	Backend	10	6000000
2	Frontend	9	7000000
3	Pyton	12	800000

IT_markaz deb nomlangan mohiyat aloqa diagrammamizni jadval ko`rinishiga keltirib oldik endi shuni MySql da bajaramiz.



IT_markaz markaz nomli databaza yaratildi.
create database IT_markazr_71;

Xodimlar jadvali yaratilishi:
create table xodimlar(id int auto_increment primary key not null, fio varchar(70) not null, mutaxasisligi varchar(20) not null, maoshi int );



Talabalar jadvali yaratilishi;
create table talabalar(id int auto_increment primary key not null, fio varchar(70) not null, kurs_nomi varchar(20) not null, muddati int );

Kurslar jadvalini yaratilishi
create table kurslar(id int auto_increment primary key not null, nomi varchar(70) not null, davomiyligi int, narxi int );
Jadval obyektlariga qiymatlar beramiz:
1.Xodimlar jadvaliga qiymat kiritilishi
insert into xodimlar( fio, mutaxasisligi, maoshi) values("Abdullayev Hamdam","Backendchi","7000000"),("G`aybullayev Shohjahon", "Frontendchi","6500000"),("Dilmurodov Dilshod","Pytonchi","6400000"),("Islomqulov Erlan","Frontendchi","6000000");

2.Talabalar jadvaliga qiymatlar kiritildi
insert into talabalar( fio,kurs_nomi,muddati) values("Sobirov Homid","Backend","5"),("G`aybullayev Shohjahon", "Frontend","6"),("Arashev Sarvar","Pyton","4"),("Abdullayev Umid","Backend","3");

3.Kurslar jadvaliga qiymatlar kiritildi.
insert into kurslar(nomi,davomiyligi,narxi) values("Backend", "10","600000"),("Frontend","9","700000"),("Pyton","12","800000");



UPDATEdan foydalanib maydonga qiymat beramiz:
update kurslar set davomiyligi=8 where id=2;

And operatori relational ma'lumotlar bazalarida SQL (Structured Query Language) tilida foydalaniladi. Ushbu operator, WHERE klavuzi orqali ma'lumotlar bazasidagi so'rovda shartlarni birlashtirish uchun ishlatiladi.

select *from kurslar where davomiyligi>9 and narxi>700000;

SQL ma'lumotlar bazalarida "OR" operatori, ikkita yoki undan ko'p shartni tekshirish uchun ishlatiladi. "OR" operatori, bitta yoki ikkita shartning bajarilishi bilan bog'liq bo'lgan ma'lumotlar to'plamini qaytaradi. Agar bitta shart ham bajarilsa, so'rov natijasi true bo'ladi.
select *from kurslar where davomiyligi>9 or narxi=700000;

"Not" operatori, SQL ma'lumotlar bazalarida WHERE klavuzida foydalaniladi va bir shartni tekshirishda negatsiyasini olish uchun ishlatiladi. "Not" operatori shart bajarilganda false bo'lsa, uning negatsiyasini olish uchun foydalaniladi.
select *from kurslar where not narxi=700000;

BETWEEN operatori, SQL (Structured Query Language) tilida ma'lumotlar bazalarida foydalaniladi va belgilangan oraliqdagi qiymatlarni tekshirish uchun ishlatiladi. BETWEEN operatori, bir qiymatning boshlang'ich va tugagich orasida bo'lgan qiymatlarni tanlashda va bu oraliqdagi ma'lumotlarni olishda qo'llaniladi.
select *from talabalar where muddati between 3 and 5;

IN operatori SQL ma'lumotlar bazalarida foydalaniladigan operatorlardan biridir. Ushbu operator orqali boshqa so'rov ichida ko'rsatilgan qiymatlarni tekshirish va tanlash mumkin. IN operatori o'z ichiga qabul qilgan ro'yxatda (listda) berilgan qiymatlarning biriga mos keluvchi ma'lumotlarni olish uchun ishlatiladi.
select *from kurslar where nomi in("Pyton");


LIKE operatori SQL (Structured Query Language) ma'lumotlar bazalarida matn ustunlarida izlash (search) uchun ishlatiladi. Bu operator, belgilangan matnlar orqali mos keluvchi qiymatlarni izlashda qo'llaniladi. LIKE operatori orqali siz kiritgan matnning qanday bir qismi bo'lishiga qarab ma'lumotlarni topish mumkin.
select *from talabalar where fio like"A%";


Order by operatori yordamida tartiblash
select *from talabalar order by muddati;

select *from talabalar group by id;

HAVING parametri qator guruhlari uchun tanlov shartini belgilashga imkon beradi. U WHERE parametriga o'xshaydi, lekin GROUP BY parametridan keyin aniqlanadi va birlashtirilgan qatorlarga qo'llaniladi. HAVING parametrini tanlash shartida, so'rov bo'yicha ustunlar qiymatlarini, shu jumladan agregat funktsiyalarining qiymatlarini ishlatishingiz mumkin.
select *from talabalar having muddati<=4;

UNION (Birlashtirish). R va S munosabatlarni birlashtirish R U S ko`rinishida bеrilib, bu amalni natijasi R munosabatga tеgishli bo`lgan yoki S munosabatga tеgishli bo`lgan yoki ikkalasiga ham tеgishli bo`lgan kortеjlar to`plamidir. Bu amallarni bajarayotganda bir xil tartibda bo`lishi kеrak. Natijani tartibi ham opеrandlar tartibiga tеng bo`ladi.
INTERSECT(kesishuv). R va S munosabatlarni ayirmasi R ∩ S ko`rinishida yoziladi va R va S obyektga tegishli bo`lgan kortejlar to`plamiga aytiladi. Bu erda kortejlar har ikki obyektga ham bir xil ko`rinishda bo`lishi shart. Bu amalni bajarganda ham opеrandlarni tartibi bir xil bo`lishi kеrak.
MINUS(Ayirma) yoki EXCEPT. R va S munosabatlarni ayirmasi R\S ko`rinishida yoziladi va undagi kortеjlar to`plami R munosabatga tеgishli, lеkin S munosabatga tеgishli bo`lmagan kortеjlardir. Bu amalni bajarganda ham opеrandlarni tartibi bir xil bo`lishi kеrak.

select *from xodimlar where exists (select *from talabalar
where xodimlar.id=talabalar.id);
Xulosa:
Mashg'ulotlar davomida dasturiy ta'minotlarga va ma'lumotlar bazasi orqali jadvallar ustida amallar bajarishni ko`rib chiqdik.Mustaqil ish davomida quyidagi amallarni bajarganimizni ko`rish mumkin:
Ma'lumotlar bazasini o'rnatish va sozlash:
- Tanlangan ma'lumotlar bazasini (MySQL, Oracle Server, Microsoft SQL Server) o'rnatib, sozlashdan oldin o'zingizning loyihangiz maqsadiga mos bo'lgan ma'lumotlar bazasini tanlash.
Mohiyat - Aloqa Diagrammasi Qurish:
- Aloqa (ER) diagrammasi yaratish uchun o'zimizning ma'lumotlar bazasini modellash loyihasini tuzish. Entitilar, ularning xususiyatlari va aloqalarni ko'rsatish.
Relyatsion Ma'lumotlar Bazasini Loyihalash:
- Aloqa diagrammasini bazaga aylantirish, barcha entitilarni va ulardagi aloqalarni to'g'ridan-to'g'ri databaza jadvallariga aylantirishni o'rganishi.
SQL Tilida Jadvallar Yaratish, O'zgartirish va O'chirish:
- `CREATE TABLE`, `ALTER TABLE`, `DROP TABLE` SQL buyruqlaridan foydalanib, ma'lumotlar bazasidagi jadvallarni yaratib, o'zgartirib va o'chirishingiz mumkin.
Ma'lumotlarni Tanlash va Ular Ustida Amallar:
- `SELECT` so'rovi orqali ma'lumotlarni tanlash va `WHERE` shartlari yordamida ular ustida mantiqiy amallar bajarishingiz mumkin.
AND, OR, NOR Mantiqiy So'zlaridan Foydalanish:
- `AND`, `OR`, `NOT` mantiqiy so'zlardan foydalanib, shartlarni tuzishingiz va shu mantiqiy so'zlar orqali mantiqiy amallar bajarishingiz mumkin.
Ma'lumotlarni Saralash:
- `ORDER BY` standart so'zi orqali ma'lumotlarni saralashni o'rganishingiz mumkin.
Group By va Order By Standart So'zlari Bilan So'rov Yaratish:
- Ma'lumotlarni guruhlash va saralash uchun `GROUP BY` va `ORDER BY` so'zlaridan foydalanishingiz mumkin.
HAVING Standart So'zi Orqali So'rovlar Yaratish:
- `HAVING` so'zi orqali guruhlangan ma'lumotlarga shart qo'yishingiz mumkin.
UNION, INTERSECT (INNER JOIN) va MINUS Standart Buyruqlardan Foydalanish: - `UNION`, `INTERSECT` (`INNER JOIN`), `MINUS` so'rovlarni o'rganishingiz va ularni ma'lumotlarni solishtirishda, bir-biriga qo'shishda va ayirishda qo'llashingiz mumkin.
Bu amallar yordamida siz ma'lumotlar bazasi va SQL tilini o'rganib, ma'lumotlarni boshqa ma'lumotlar bilan bog'lash va turli so'rovlarni yaratishda tajribangizni oshirishingiz mumkin. Youtubedagi darsliklardan foydalanishingiz va ma'lumotlarni amaliy mashg'ulotlar orqali o'rganishingiz muhimdir. O'rganish jarayonida amaliy mashg'ulotlardan foydalanish va o'z fikrlaringizni joriy etish, tajribangizni yuksak darajada oshirishga yordam beradi.

Foydanilgan adabiyotlar ro`yxati:

1. 
   www.w3schools.com
   
2. 
   www.stackoverflow.com
   
3. 
   Lms tizimidagi asosiy darsliklar.
   
4. 
   Youtube.com
   
5. 
   Google.com