Axborot texnologiyalari

---

Axborot

texnologiyalari

Axborot texnologiyalari 

maʼlumotlarni

 boshqarish va qayta ishlash 

texnologiyalaridir

. Odatda

bu atama ostida 

kompyuter

 texnologiyalari tushuniladi. Axborot texnologiyalari sohasida turli

axborotni

 

EHM

 va 

kompyuter tarmoqlari

 orqali yigʻish, saqlash, himoyalash, qayta ishlash,

uzatish kabi amallar ustida ishlar olib boriladi.

Axborot texnologiyasi asosiy texnik vositalari sifatida hisoblash- tashkiliy texnikadan tashqari

aloqa vositalari – telefon, teletayp, telefaks va boshqalar qo’llaniladi.

Axborot texnologiyasi insoniyat taraqqiyotining turli bosqichlarida ham mavjud bo’lgan bo'lsa-

da, xozirgi zamon axborotlashgan jamiyatining o'ziga xos xususiyati shundaki, sivilizatsiya

tarixida birinchi marta bilimlarga erishish va ishlab chiqarishga sarflanadigan kuch energiya,

xomashyo, materiallar va moddiy iste’mol buyumlariga sarflanadigan xarajatlardan ustunlik

qilmoqda, ya’ni axborot texnologiyalari mavjud yangi texnologiyalar orasida yetakchi o'rinni

egallamoqda.

Axborot texnologiyalari industriyasi majmuini kompyuter, aloqa tizimi, ma’lumotlar ombori,

bilimlar ombori va u bilan boglik faoliyat soxalari tashkil kiladi.

Bugungi kunda axborot texnologiyasini shartli ravishda "saqlovchi, ratsionallashtiruvchi,

yaratuvchi" turlarga ajratish mumkin. Birinchi turdagi texnologiyalar mehnatni, moddiy

resurslarni, vaqtni tejaydi. Ratsionallashtiruvchi axborot texnologiyalariga chiptalar buyurtma

qilish, mexmonxona xisob-kitoblari tizimlari misol bo’ladi.

Yaratuvchi (ijodiy) axborot taxnologiyalari axborotni ishlab chiqaradigan, undan

foydalanadigan va insonni tarkibiy qism sifatida o'z ichiga oladigan tizimlardan iborat.

---

Axborot texnologiyalarining xozirgi zamon taraqqiyoti hamda yutuqlari fan va inson

faoliyatining barcha soxalarini axborotlashtirish zarurligini ko’rsatmoqda. 

Jamiyatni axborotlashtirish deganda, axborotdan iqtisodni rivojlantirish, mamlakat fan-

taxnika taraqqiyotini, jamiyatni demokratlashtirish va intellektuallashtirish jarayonlarini

jadallashtirishni ta’minlaydigan jamiyat boyligi sifatidafoydalanish tushuniladi.

Darxaqiqat, jamiyatni axborotlashtirish—inson xayotining barcha jabxalarida intellektual

faoliyatning rolini oshirish bilan boglik ob’ektiv jarayon xisoblanadi. 

Jamiyatni axborotlashtirish respublikamiz xalqi turmush darajasining yaxshilanishiga, ijtimoiy

yextiyojlarning kondirilishiga, iqtisodning usishi hamda fan-texnika tarakkiyotining

jadallashishiga xizmat kiladi.

Jamiyatni axborotlashtirish jaraenini 5 asosiy yunalishga ajratish mumkin:

Mexnat, texnologik va ishlab chiqarish jaraeni vositalarini kompleks avtomatlashtirish.

Ilmiy tadkikotlar, loyixalash va ishlab chiqarish axborotlashtirish.

Tashkiliy- iktisodiy boshkarishni avtomatlashtirish.

Axoliga xizmat ko’rsatish soxasini axborotlashtirish.

Talim va kadrlar tayerlash jaraenini axborotlashtirish.

. 

Bilim olishda, ya’ni ma’lum turdagi axborotlarni uzlashtirishda kompyuter tizimining yordami

benixoya kattadir.Axborot qanday ko’rinishda ifodalanishidan qat’i nazar, uni yigish, saqlash,

kayta ishlash va foydalanishda kompyuter texnikasining rolini quyidagilar belgilaydi: 

Birinchidan, o'qitishda yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish standart (an’anaviy)

tizimga nisbatan o'quv jarayonini jadallashtirib, talabada ilmga qiziqishni oshiradi, ular ijodiy

faoliyatini o'stiradi, bilim berishga differentsial yondashish, olingan bilimlarni takrorlash,

mustaxkamlash va nazorat qilishni yengillashtiradi, talabani o'quv jarayonining sub’ektiga

aylantiradi. 

Ikkinchidan, yangi axborot texnologiyalaridan ta’lim-tarbiya jarayonida quyidagi shakllarda

foydalanish mumkin bo’ladi: 

·muayyan pedmetlarni ukitishda kompyuter darslari; 

·kompyuter darslari—kurgazmali material sifatida;

·talabalarning guruxli va frontal ishlarini tashkillashtirishda;

---

·talabalarning ilmiy izlanishlarini tashkillashtirishda;

·talabalarning ukishdan bush vaktlarini to’g’ri tashkil qilish masalalarini xal yetishda va x.k. 

Mexnat samaradorligining bundan keyingi o’sishi va farafonlik darajasini ko’tarish. katta

xajmdagi multimediya axborotini (matn, grafika, video tasvir, tovush, animatsiya) qabul qilish

ishlashga yangi intellektual vositalar va inson mashina interfeyslardan foydalanish

asosidagina yerishish mumkin. 

Informatikada mexnat unumdorligini oshirish suratlari etarli bo’lmasa, butun halq xo’jaligida

samaradorligini o’sishi anchagina kamayib ro’y berishi mumkin. 

Xozirgi dunyodagi barcha ish joylarining 50 foizi ga yaqin axborotni qayta ishlash vositalari

bilan ta’minlangan.. 

Jamiyatni axborotlashtirish, yangi axborot texnalogiyalari bilan ta’minlash insonlarning turli –

tuman ma’lumotlarga bo’lgan yehtiyojini qondirishda muxim o’rin tutadi.

Inson axborot olami ichra yasharkan , voqeya xodisalar jarayonlarning bir – biriga

aloqadorligini, o’zaro munosabatlari va moxiyatni tashkil yetish ,o’z xayotidan kelib

chiqayotgan murakkab savollarga ilmiy javob topish maqsadida ko’pdan - ko’p dadil va

raqamlarga murojat qiladi.

Axborot tufayli nazariya amalyot bilan birikadi. Amaliyot nazariyasi nazariya yesa amalyotsiz

mavjud ham bo’lmaydi ,rivojlanmaydi ham.

Zavodlarimizning asosiy maqsadi informatika vositalarining ahamiyati to’g’risida fikir yuritish

yemas, balki jamiyatning axborotga bo’lgan yextiyojini qondirishdagi usul va vositalar

to’g’risida tushunchaga yega bo’lishdir .

Mazkur yehtiyoj doim mavjud bo’laveradi va biror -bir axborotli muxit doirasida qondiriladi.

«Axborotli muxit» tushunchasiga xozirgi kunda ingformatika masalalarini o’rganishda muxim

o’rin yegallaydi. Insoniyatni o’rab tturgan muxit o’z xizmatlariga ko’ra turlichadir – tabiy

siyosiy, ijtimoiy, milliy va oylaviy ruxiy bo’lishi munkin. Aniqrog’i bular xar birimiz yash bir

butun muxitninig tekisliklaridir. 

Mazkur tekisliklarining markazida axborotli muxit turadi va u barcha axborotli odimlarni

boshqaradi: voqealikning moddiy axborotli muxitni boshqarish vositalari – yenergetik

tamonlarini to’ldiradi, rivojlantiradi va bunda u turli ijtimoiy faktorlar bilan chambarchas

bog’liq bo’ladi. 

Axborotli muxitning tabiyatni tushunishda axborotning bilimga aylanishini o’rganish katta

ahamiyatga yega. Bir qarashda bir xildak tuyiladi ammmo ular munosabatini chuqurroq

---

o’rganishda axborotda bilimning kommunikativ «boshqa vositalar» o’rtasidagi bog’liqlik

xususiyati borligini ko’ramiz. 

Jamiyatda odamlar o’rtasidagi aloqa faktori bo’limlar o’rtasidagi «ko’prik» - bu axborotdir.

Demak ,bilimni «o’zi uchun» axborotga aylantirish mexanizii axborotli muxitini vujudga

keltirishda aloxida o’rin yegallaydi. +adimda axborotli muxit juda qashshoq bo’lib ,u tor

doiradagi yeng kerak va chekli ma’lumotlar majmuasidan iborat yedi, bu xol odamlar

orasidagi bog’liq doirasini ming yillab chegaralab keladi va odamning jamiyat axborotli

muxitidagi xissani kamaytirib yuboradi.

Bugungi kunda ijtimoiy turli ko’rinishdagi axborotlar majmuasi keng va rivojlangan bo’lib

,uning jamiyatda tutgan o’rni bexisobdir.

Oxirgi davrda axborotli muxitda katta o’zgarishlar bo’lib bormoqda. Ana shu o’zgarishlar

qog’ozsiz texnologiya zaruriyatini keltirib chiqaradi. Bu yesa o’z navbatida, YEXM ning yanada

keng rivojlanishiga sabab bo’ladi. Axborotli muxitning kelajakda inson xayotida o’rni va

ahamiyati, bugungi holatdan ancha yuqori bo’lishi uchun bajarilishi lozim bo’lgan vazifalar

qo’llamini kegaytirish talab yetiladi..

Respublikamizda axborotlashtirish keng yo’lga qo’yilishi bilan undagi xar bir fuqoroga kerakli

paytda, kerakli miqdorda, kerakli sifatda olish imkoniyatlari ochilmoqda. Respublikamizdagi

viloyatlar, shaxarlar, tumanlarga qarashli korxonalar, tashkilotlar va muassasalar zamonaviy

kompyuter texnikalari bilan jixozlanib, ular maxsus qurilmalar (teleforin tarmog’i, modem va

boshqalar) yordamida axborotlarni uzatish va qabul qilish imkoniyatiga yega bo’lmoqda.

Insonning iqsodiy, yekologik, siyosiy va boshqa soxalarda fikirlash doirasining kengayishi

axborotli muxitninig sifat va miqdor jixatdan o’zgari ,yangi xusiyatga yega bbo’lgan axborotli

muxitning kelib chiqishiga sabab bo’lmoqda.

Demak axborotlashtirish vaqtinchalik tadbig’ yemas, rivojlanishning zarur vositasidir va

axborotli muxitning hozirgi rivojlanish darajajasidagi holatini informatikasiz qo’llab bo’lmaydi.

Axbortllarni tez, sifatli yg’ish saqlash, qayta ishlash va uzatish kabi vazifalarni bajarishda

hisoblash texnikasining xizmati beqiyos yekaniga ishonch hosil qilmoqda. Iqsodiyotning

boshqarishdagi o’zgarishlar, bozor munossabatlarga o’tish buxgalteriya xisobini tashkil qilish

va olib berishga katta ta’sir ko’rsatadi. Xisobning xalqaro tizimlarga o’tishi amalga

oshirilmoqda bu uning uslubiyatini yangi shakillarini ishlab chiqarishni talab qilad.

Buxgalteriya xisobining axborot tizimi va uning kompyuterda ishlab chiqarishning tashkil

qilishning ananaviy shakillari katta o’zgarishlarga uchragan. Xisobchidan korxona moliyaviy

xolatining ob’ektiv baholarini bilish, moliyaviiy taxlil usullarini yegallash, qimmatli qog’ozlar

bilan ishlashni bilish bozor jarayonlarida pul mablag’lar investitsiyalarini asoslash va

boshqalar talab qilinadi.

---