Axborot texnologiyalari



Yüklə 1,18 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə43/45
tarix13.04.2022
ölçüsü1,18 Mb.
#55283
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   45
axborot xavfsizligi (1)

 

Kompyuter  qurilmalari.  Kompyuter  qurilmalarining  (ba’zida  ularni  mijozlar 

deb  atashadi)  ko’pgina  xillari  simsiz  tarmoq  bilan  ishlayoladi.  Ba’zi  kompyuter 

qurilmalari  foydalanuvchilar  uchun  atayin  qurilgan  bo’lsa,  boshqalari  oxirgi  tizim 

hisoblanadi.  

 

Simsiz qurilmalar xavfsizligi muammolari 

 

Simsiz  qurilmalarni  to’rtta  kategoriyaga  ajratish  mumkin:  noutbuklar,  cho’ntak 



kompyuterlari  (PDA),  simsiz  infratuzilma  (ko’priklar,  foydalanish  nuqtalari  va  h.)  va 

uyali telefonlar. 

 

Noutbuklar  —  korporativ  simsiz  tarmoqlarda  va  SOHO  (Small  Office  Home 



Office - kichik va uy ofislari) tarmoqlarida keng tarqalgan qurilma. 


 

- 45 - 


 

Fizik  xavfsizlik  noutbuklar  uchun  jiddiy  muammo  hisoblanadi.    Bunday 

kompyuterlarni xarid qilishdagi parametrlardan biri-uning o’lchami. Noutbuk qanchalik 

kichkina  bo’lsa,  u  shunchalik  qimmat  turadi.  Boshqa  tarafdan,  noutbuk  qanchalik 

kichkina bo’lsa, uni o’g’irlash shunchalik osonlashadi. SHifrlash kalitlarining, masalan, 

WEP-kalitlar  (Wired  Equivalent  Privacy),  dasturiy  kalitlar,  parollar  yoki  shaxsiy 

kalitlarning (PGP, Pretty Good Privace kabilar) yo’qotilishi katta muammo hisoblanadi 

va  uni  ilovalar  yaratilishi  bosqichidayoq  hisobga  olish  zarur.  Niyati  buzuq  odam 

noutbukni  o’z  ixtiyoriga  olganidan  so’ng  aksariyat  xavfsizlik  mexanizmlari  buzilishi 

mumkin. 


 

Noutbuklarning 

mobilliligi 

ularning 

korporativ 

tarmoqlararo 

ekranlar 

(brandmauerlar)  bilan  himoyalanmagan  boshqa  tarmoqlar  bilan  ulanish  ehtimolligini 

oshiradi.  Bu  Internet-ulanishlar,  foydalanuvchi  tarmoqlar,  asbob-uskuna  ishlab 

chiqaruvchilarining  tarmog’i  yoki  raqiblar  ham  joylanuvchi  mehmonxona  yoki 

ko’rgazmalardagi  umumfoydalanuvchi  tarmoqlar  bo’lishi  mumkin.  Bunday  hollarda 

mobil kompyuterlarning axborot xavfsizligi xususida jiddiy o’ylanish lozim.   

 

Noutbuklarning  fizik  saqlanishlarini  ta’minlash  usullaridan  biri-xavfsizlik 



kabelidan  foydalanish.  Ushbu  kabel  noutbukni  stolga  yoki  boshqa  yirik  predmetga 

"boylab" qo’yishga mo’ljallangan. Albatta, bu yuz foizlik kafolatni bermaydi, ammo har 

xolda o’g’rining anchagina kuch sarf qilishiga to’g’ri keladi. 

 

Noutbuklarning tez-tez o’g’irlanishi sababli, axborotni arxivlashning xavfsizlikni 



ta’minlashga  nisbatan  muhimligi  kam  emas.  SHifrlash  dasturlari  fayllar  xavfsizligini 

ta’minlashda  yoki  qattiq  disklarda  shifrlangan  ma’lumotlar  xajmini  yaratishda 

ishlatiladi.  Bu  ma’lumotlarni  rasshifrovka  qilish  uchun,  odatda,  parolni  kiritish  yoki 

shaxsiy  kalitlarni  ishlatish  talab  etiladi.  Barcha  axborotlarni  shifrlangan  fayllarda  yoki 

arxivlarda saqlanishi kerakli fayllar to’plamini arxiv uchun nusxalashni yengillashtiradi, 

chunki ular endi ma’lum joyda joylashgan bo’ladi. 

 

O’g’rilar uchun noutbuklar "birinchi nomerli nishon" ekanligini foydalanuvchilar 



tushunib  yetishlari  va  ularni  qarovsiz  qoldirmasliklari  zarur.  Hatto  ofislarda  noutbukni 

kechaga  qoldirish  mumkin  emas,  chunki  ofisga  ko’p  kishilar  (kompaniya  xodimlari, 

farroshlar, mijozlar) tashrif buyuradilar. 

 

Axborotning  chiqib  ketishi  noutbuk  egasining  ko’p  odamlar  to’plangan  joylarda 



ham  sodir  bo’lishi  mumkin.  Samolet  -  kompaniya  menedjerlari  foydalanadigan  

odatdagi  transport  vositasidir.  Samoletda  qo’shni  kreslodagi  yo’lovchi  noutbuk 

egasining yelkasi ustidan muhim axborotni o’qib olishi mumkin. Hatto "uy sharoitidagi" 

noutbuklar  ham  himoyalanishi  zarur.  Bu  holda  kompyuterning  himoyasi  server 

himoyasidan farqlanmaydi. Juda ham zarur bo’lmagan servislarning o’chirilishi qurilma 

ishlashini yaxshilaydi. 

 

O’zining dasturiy ta’minotini noutbukka o’rnatgan niyati buzuq odam 



xavfsizlikning barcha mexanizmlarini chetlab o’tish imkoniyatiga ega bo’ladi. 

Kompyuterni o’z ixtiyoriga olgan o’g’ri unga o’zining dasturini o’rnatganida uni 

tuxtatib bo’lmaydi. BIOSda (Basic Input/Output System-kiritish/chiqarishning bazaviy 

tizimi) va qattiq diskda o’rnatilgan parollar o’g’rilangan noutbukdan foydalanishga 

to’sqinlik qilishi mumkin. Ushbu barcha vositalar, afsuski, tajribali xaker uchun to’siq 

bo’laolmaydi. 




 

- 46 - 



Yüklə 1,18 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   45




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin