Axborot texnologiyalari va jarayonlarni matematik modellashtirish

Nomi
Vazifasi
→	Ifodani simvolli hisoblash natijasini olish.
■→	Simvolli kalit so’zni belgilash.
Modifiers	Kalit so’zlar modifikatsiyasi panelini ochish.
float	Suzuvchi vergulli qiymatlarni aniqlash.
rectangula r	Kompleks sonlar uchun to’rtburchakli shakl olish.
assume	Aniq qiymat bilan yuborilgan o’zgaruvchini hisoblash.
solve	Tenglama va tenglamalar sistemasini yechish.
symplify	Ifodani soddalashtirish, ixchamlashtirish.
substitute	Ifodadalarni hisoblash.
factor	Agar butun ifodani ko’paytuvchilar ko’paytmasi shaklida ifodalash mumkin bo’lsa, tanlangan ifodani ko’paytuvchilarga ajratadi.
expand	Ifodada yig’indining barcha darajalari va ko’paytmalarini ochib

	chiqadi.
coeffs	Ifodani anx^n+an-1x^n-1+…+a1x+a0 ko’rinishda soddalashtirib barcha koeffisiyentlarini aniqlaydi
collect	Oddiy yig’indida tasvirlangan polinom ko’rinishidagi ifodani ixchamlash.
siries	Ifodani Teylor qatoriga yoyadi.
parfrac	Oddiy kasrga ifodani yoyish (aylantirish).
tourier	Fur’e qatoriga yoyish (aylantirish).
laplace	Laplas funksiyasiga yoyish (aylantirish).
ztrans	Z - yoyish (aylantirish).
invfourier	Teskari Fur’e qatoriga yoyish (aylantirish).
invlaplace	Teskari Laplas funksiyasiga yoyish (aylantirish).
invztrans	Teskari Z- yoyish (aylantirish).
M^T→	Simvolli matritsani transponirlash.
M-1→	Teskari simvolli matritsa.
explicit	O’zgaruvchini belgilamasdan almashtirish.
combine	Kombinatsiyalashgan ifoda.
confrac	Kasrni kengaytirishni davom ettirish.
rewrite	Ifodani qayta yozish.

“Модификатор” (Modifiers) paneli buyruqlari vazifasi:

Nomi	Vazifasi
integer	Butun simvolli qiymatli modifikator.
real	Haqiqiy simvolli qiymatli modifikator.
RealRang e	Haqiqiy simvolli intervaldagi qiymatli modifikator.
complex	Kompleks son shakliga o’tkazish.
filly	To’liq simvolli qiymatli modifikator.

MathCAD simvolli matematikani qo’llaganda quyida ko’rsatilganidek, hisoblash natijasining o’rniga boshqa ifoda paydo bo’ladi. Bunda ifodaning o’zi yoki ko’paytuvchilarga ajratish yoki qatorga yoyish kabilar bo’lishi mumkin.

Ifodadan so’ng simvolli buyruqlardan foydalanib, ifodani turli ko’rinishdagi soddalashgan hollarini olish mumkin.

MathCAD dasturining maxsus funksiyalari imkoniyatlaridan foydalanib masalalar va sodda differensial tenglamalarni yechish

Hosila, integral, limitga doir boshlang’ich funksiyalarni simvolli hisoblash:

Simplify buyrug’i. Simplify buyrug’i ifodalarni soddalashtirishda ishlatiladi, bunda u barcha asosiy ayniyatlardan foydalanib ifodani sodda ko’rinishda keltiradi.

Expand buyrug’i. Ifodada yig’indining barcha darajalari va ko’paytmalarini ochib chiqadi va ifodani soddalashtirilgan holda qaytaradi.

Factor va complex buyruqlari. Factor buyrug’i asosan ifodalarni ko’paytuvchilarga ajratishda ishlatiladi, agar u ifodani ko’paytuvchilarga ajrata olmasa ifodani o’zini qaytaradi.

Coeffs va substitute buyruqlari. Coeffs buyrug’i berilgan ifodani soddalashtirib, polinom koeffisiyentlarini aniqlaydi. Substitute buyrug’i esa berilgan ifodani o’zgaruvchilarini almashtirib soddalashtiradi.





Solve buyruqlari. Solve buyrug’i yordamida algebraik tenglamalarni yechish mumkin. Chunki bu buyruq ifodani biror o’zgaruvchiga nisbatan nollarini aniqlash imkoniyatiga ega.


Ifodani Teylor qatoriga yoyish. Series buyrug’i yordamida berilgan ifodani biror nuqta atrofida Teylor qatoriga yoyish mimkin.

Nazorat savollari:

1. 
   MathCAD maxsus operatorlari haqida tushuncha bering.
   
2. 
   MathCAD maxsus operatorlari qanday kiritiladi?
   
3. 
   MathCAD maxsus operatorlari orqali hisoblashlarni bajarish haqida tushuncha bering.
   
4. 
   MathCAD muhitida hosila operatorining qo’llanilishi haqida tushuncha bering.
   
5. 
   MathCAD muhitida integrallash operatorining qo’llanilishi haqida tushuncha bering.
   
6. 
   MathCAD dasturida o’zgaruvchilarning satrli tipining qo’llanilishi haqida tushuncha bering.
   
7. 
   MathCAD dasturida simvolli hisoblashlarni qo’llanilishi haqida tushuncha bering.
   
8. 
   MathCAD dasturi “Символьная” paneli buyruqlari haqida tushuncha bering.
   
9. 
   MathCAD dasturida hosila, integral, limitga doir boshlang’ich funksiyalarni simvolli hisoblashlarga doir misollar keltiring.
   
10. 
    MathCAD dasturining maxsus funksiyalari imkoniyatlaridan foydalanib sodda differensial tenglamalarni yechish haqida tushuncha bering.