Axborot tizimlari

Ethernet texnologiyasi 
Ethernet texnologiyasi 1973-yilda XEROX tomonidan yaratilgan. 
Ethernetning asosiy printsipi 

bu ma’lumotlarni uzatish muhitiga 
tasodifiy kirish usuli (ko‘p kirish usuli). 
Ethernet tarmog‘ining mantiqiy topologiyasi har doim avtobusga 
asoslangan, shuning uchun ma’lumotlar tarmoqdagi barcha tugunlarga 
uzatiladi. Har bir tugun har bir uzatishni ko‘radi va unga mo‘ljallangan 
ma’lumotlarni tarmoq adapterining manzili bo‘yicha ajratadi. Bir 
vaqtning o‘zida faqat bitta tugun muvaffaqiyatli uzatishni amalga 
oshirishi mumkin, shuning uchun tugunlar o‘rtasida bir-biriga xalaqit 
bermaslik uchun bir xil kabelni birgalikda ishlatish bo‘yicha kelishuv 
bo‘lishi kerak. Ushbu shartnoma Ethernet standartini belgilaydi. 
Tarmoq yuki oshgani sayin, bir vaqtning o‘zida ma’lumotlarni 
uzatish zarurati tug‘iladi. Bu sodir bo‘lganda, ikkita uzatma to‘qnashib, 
avtobusni axlatga to‘ldiradi. Bu xatti-harakatlar “to‘qnashuv”, ya’ni 
to‘qnashuvning paydo bo‘lishi ostida ma’lum. Har bir uzatish tizimi 
to‘qnashuvni aniqlagandan so‘ng, ma’lumotlarni yuborishni darhol 
to‘xtatadi va vaziyatni to‘g‘irlash choralari ko‘riladi. 

---

78 
Oddiy Ethernet tarmog‘ida sodir bo‘ladigan to‘qnashuvlarning 
ko‘pi mikrosaniyalarda hal qilinadi va ularning paydo bo‘lishi tabiiy va 
kutilgan bo‘lsa-da, asosiy kamchilik shundaki, tarmoqdagi trafik 
qancha ko‘p bo‘lsa, to‘qnashuvlar shunchalik ko‘p bo‘ladi, tarmoq 
ishlashi keskin pasayadi va qulashi mumkin, ya’ni tarmoq trafik bilan 
tiqilib qolgan. 
Yo‘l harakati ma’lumotlar uzatish tarmog‘idagi xabarlar oqimi. 
Token Ring texnologiyasi 
Token Ring texnologiyasi 1984 yilda IBM tomonidan ishlab 
chiqilgan. Token Ring texnologiyasi mutlaqo boshqa kirish usulidan 
foydalanadi. Mantiqiy Token Ring tarmog‘i halqa topologiyasiga ega. 
Token deb nomlanuvchi maxsus xabar bu uch baytli maxsus paket 
bo‘lib, u doimiy ravishda bir yo‘nalishda mantiqiy halqa atrofida 
aylanadi. Ma’lumot tarmoqqa ma’lumotlarni uzatishga tayyor tugun 
orqali o‘tganda, u tokenni ushlaydi, unga yuboriladigan ma’lumotlarni 
biriktiradi va keyin xabarni ringga qaytaradi. Xabar o‘z manziliga yetib 
borguncha “ring” bo‘ylab “sayohatini” davom ettiradi. Xabar 
olinmaguncha, hech bir tugun ma’lumotlarni uzatishga qodir emas. 
Ushbu kirish usuli token o‘tish deb nomlanadi. Ethernet kabi 
to‘qnashuvlar va o‘zboshimchalik bilan kechikishlarni yo‘q qiladi.