Axborot tizimlari

“Ta’lim jarayoniga yangi axborot kommunikatsiya 
va pedagogik texnologiyalarni, elektron darsliklar, multimediya vositalarini 
keng joriy etish orqali mamlakatimiz maktablarida, kasb-hunar kollejlari, 
litseylari va oliy o’quv yurtlarida o’qitish sifatini tubdan yaxshilash, ta’lim 
muassasalariningg o’quv-labaratoriya bazasini zamonaviy turdagi o’quv va 
labaratoriya uskunalari, kompyuter texnikasi bilan mustaxkamlash; zamonaviy 
axborot va kommunikatsiya texnologiyalari, raqamli va keng formatli 
telekommunikatsiya aloqa vositalari hamda internet tizimini yanada 
rivojlantirish, ularni har bir oila hayotiga joriy etish va keng o’zlashtirish 
... “ 
shu kunning dolzarb vazifalaridir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

9 
1- bob. Jamiyatni axborotlashtirish 
 
1.1. Axborotlashgan jamiyatni shakllantirish jarayonlari 
YAngi XXI asrda mamlakatlarning milliy iqtisodi globallashib, axborotlashgan 
iqtisod shakliga aylanmoqda. YA’ni milliy iqtisoddagi axborot va bilimlarning tutgan 
o’rni tobora yuksalmokda va ular strategik resursga aylangan. Dunyoda jamg’arilgan 
axborot va bilimlarning 90 % i so’nggi 30 yil mobaynida yaratilgan. Axborot va 
bilimlar hajmining kundan-kunga ortib borishi milliy iqtisodning barcha sohalarida, 
jumladan, ta’limda ham axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalaridan keng 
ko’lamda samarali foydalanishni talab etmoqda. 
Axborot xuddi an’anaviy resurslar kabi izlab topish, tarqatish mumkin bo’lgan 
resursga aylandi. Ushbu resursning foydalanadigan umumiy hajmi kelgusida 
davlatlarning strategik imkoniyatini, shuningdek mudofa qobiliyatini ham belgilab 
beradi, deyishga jiddiy asos bor [`13,18,19]. 
Axborot, kompyuterlashtirish, hisoblash texnikasi, zamonaviy axborot 
texnologiyasi, 
modellash, 
ma’lumotlar 
manbai, 
dasturlashtirish, 
shaxsiy 
kompyuterlar, dastur bilan ta’minlash va boshqa shu kabi ilmiy tushunchalar 
jamiyatni axborotlashtirishning eng muhim xususiyatlarini ifoda etadi. 
Axborot - ijtimoiy, iqtisodiy tabiiy fanlarning, tafakkur ilmining taraqqiyoti 
natijasida yuzaga kelgan bilim va ma’lumotlar, kishilarning amaliy faoliyati 
davomida to’plagan tajribalari majmui demakdir. Inson axborot oqimi ichra yashar 
ekan, turli-tuman voqea, xodisalar va jarayonlarning bir - biriga aloqadorligini, o’zaro 
munosabati mohiyatini tahlil etish, mushohada va mulohaza qilib ko’rish maqsadida 
ko’pdan ko’p dalil va raqamlarga murojaat qiladi. Axborot tufayli nazariy bilimlar 
amaliyot bilan birlashadi. 
Hozirgi zamon fan-texnika taraqqiyoti axborot oqimining juda ham 
kengayishiga olib keldi. Axborot oqimining tobora kengayib borganidan shu narsa 
ham dalolat bera oladiki, o’tgan asrning 70-yillar o’rtalariga keliboq ishlab chiqarish 
kuchlari taraqqiyoti shunday darajaga etgan ediki, ulardan oqilona foydalanish, 
ijtimoiy ishlab chiqarishni jadallashtirish uchun yiliga 10
16
arifmetik amalni bajarish 
kerak bo’ladi. Tabiiyki, bunday murakkab hisob - kitobni cho’t qoqib amalga oshirib 
bo’lmaydi. 10 milliard kishi bir yil davomida tinmay ishlagan taqdirdagina shuncha 
arifmetik amalni echa olishi mumkin.
Axborot resurslarini oqilona tashkil etish va foydalanishda ular mehnat, 
moddiy va energetik resurslar ekvivalenti sifatida namoyon bo’ladi. Ayni paytda 
axborot — bu boshqa barcha resurslardan oqilona va samarali foydalanish hamda 
ularni asrab-avaylashga ko’maklashuvchi yagona resurs turidir. 
XXI asrga kelib insoniyat tarixida ilk bor sanoati rivojlangan mamlakatlar 
ishlab chiqarishida axborot ish quroliga aylandi. Moddiy ishlab chiqarish sohasidan 
mehnat resurslarining og’ishmay axborot sohasiga o’tib borishi tendentsiyasi tobora 
yaqqol sezilmoqda. Buning asosiy sababi shundaki, ishlab chiqarish sur’ati o’sishi va 
rivojlanishi jarayonida qarorlar qabul qilish hamda boshqarish uchun zarur bo’lgan 
axborot hajmi oshib bormoqda. Bu o’sish avvalo, iqtisodiy, texnik, ilmiy, texnologik 
va ijtimoiy tizimlar va jarayonlarda namoyon bo’lmoqda. 

---

10 
Axborot hajmining ortishi va uni qayta ishlash vositalarining 
rivojlanmaganligi insonning u to’g’risida ta’savvurga ega bo’lishi va ulardan 
foydalanishini qiyinlashtiradi. Ko’plab vaqt axborotni qidirishga, ajratishga va 
foydalanishga ketadi. Axborot fondlari har bir insonga xizmat qilishi uchun yangi, 
zamonaviy vositalar kerak bo’ladi. SHuning uchun XX asr o’rtalariga kelib 
axborotni ishlash sohasida ko’p odamlar shug’ullana boshladi. Axborot bilimlar 
manbai sifatida jamiyat uchun strategik resursga aylandi. Bu resurslardan samarali 
foydalanish esa jamiyatni axborotlashtirish jarayoni bilan bog’liq.