uchun emas, balki axborotni maxfiy saqlash uchun ham
qo'llanilgan. Kodlashning bu ko'rinishi shifrlash deb ataladi.
Qadimda axborotlarni kodlash
Hayotda axborotni kodlashning ko'pdan-ko'p usullari
mavjud. Birinchi kodlashni qo'llagan inson qadimgi
Gretsiya sarkardasi Lisandro hisoblanadi. U axborotni
maxfiy saqlash, ya'ni kodlash uchun ma'lum bir qalinlikdagi
"Ssital" tayoqchasini o'ylab topgan. Kodlashning bu usuli
o'rin almashtirish usuli deb ataladi.
Axborotlarni kodlashning
usullari
Semyuel Morze 1837-yilda elektromagnit telegraf qurilmasini
ixtiro qilgan va 1838-yilda shu qurilma uchun telegraf kodini
ishlab chiqqan. Unda turli harf va raqamlar nuqta va tirelarning
maxsus ketma-ketligi ko'rinishida ifodalangan, ya'ni axborot
uchta belgi yordamida kodlanadi: "uzun signal" (tire yordamida
ifodalanadi), "qisqa signal" (nuqta yordamida ifodalanadi),
"signalsiz" (bo'shliq, pauza bilan ifodalanadi). Mazkur kodlash
usuli hozirgi kunda ham qo'llanib kelinmoqda. Morze kodlash
usulini notekis (o'zgaruvchan) kod deb yuritiladi. Insoniyatga
ma'lum belgilar bu usuldagi ikki yoki undan ko'p belgilar
yordamida ifodalanadi. Umuman, kodlash usulida ishtirok etgan
belgilar soni (hajmi) bir xil bo'lsa tekis kodlash usuli, belgilar soni
(hajmi) bir xil bo'lmasa notekis kodlash usuli deb ataladi.
www.arxiv.uz
Mazkur usul yordamida "elektron" so'zini yozsak, u quyidagi
ko'rinishga ega bo'ladi.
Dostları ilə paylaş: |
