Axborotnomasi

---

9 
YANGI OʻZBEKISTON TALABALARI 
AXBOROTNOMASI 
www.in-academy.uz 
1-JILD, 2-SON (YOʻTA) 
 SHISHA ISHLAB CHIQARISH VA UNI KLASIFIKATSIYASI 
Raxmatullo Raximov
1 
1
Andijon mashinasozlik instituti assistenti 
Zulhumor G’ulomova
2 
Iqboljon G’ulomov 
3 
2-3
Andijon mashinasozlik instituti talabasi 
ARTICLE INFO 
 
ABSTRACT
 
Qabul qilindi: 25-yanvar 2023 yil 
Ma’qullandi: 01-fevral 2023 yil 
Nashr qilindi: 04-fevral 2023 yil
 
 
Shisha — tarkibi Shisha hosil qiluvchi komponentlar 
(kremniy, bor, alyuminiy, fosfor, germaniy oksidlari va 
boshqalar) va metallar (litiy, kaliy, natriy, kaltsiy, 
magniy, qoʻrgʻoshin va boshqalar)ning oksidlaridan 
iborat aralashmani qizdirish yoʻli bilan suyuqlantirib 
sovitishdan hosil boʻlgan amorf moʻrt material. Shisha 
qizdirilganda kristall moddalar kabi maʼlum bir trada 
suyuqlanmaydi va qotmaydi, balki asta-sekin qattiq 
holatdan choʻziluvchan yumshoq holatga va nihoyat 
suyuq holatga oʻtadi. Suyuqlantirilgan Shisha eritmasi 
sovitilganda maʼlum tralar oraligʻida avval plastik 
holatga oʻtadi, soʻngra qotadi.
KEY WORDS 
Shisha — izotrop, yaʼni uning fizik 
xossalari 
(yorugʻlik 
nurini 
sindirish 
koʻrsatkichi, 
issiqlik 
oʻtkazuvchanligi va boshqalar) 
turli boʻyicha oʻlchanganda bir xil 
boʻladi. 
 
Shisha — tarkibi Shisha hosil qiluvchi komponentlar (kremniy, bor, alyuminiy, fosfor, 
germaniy oksidlari va boshqalar) va metallar (litiy, kaliy, natriy, kaltsiy, magniy, qoʻrgʻoshin 
va boshqalar)ning oksidlaridan iborat aralashmani qizdirish yoʻli bilan suyuqlantirib 
sovitishdan hosil boʻlgan amorf moʻrt material. Shisha qizdirilganda kristall moddalar kabi 
maʼlum bir trada suyuqlanmaydi va qotmaydi, balki asta-sekin qattiq holatdan choʻziluvchan 
yumshoq holatga va nihoyat suyuq holatga oʻtadi. Suyuqlantirilgan Shisha eritmasi 
sovitilganda maʼlum tralar oraligʻida avval plastik holatga oʻtadi, soʻngra qotadi. Shisha — 
izotrop, yaʼni uning fizik xossalari (yorugʻlik nurini sindirish koʻrsatkichi, issiqlik 
oʻtkazuvchanligi va boshqalar) turli boʻyicha oʻlchanganda bir xil boʻladi. Tarkibidagi 
anorganik birikmalarning turiga koʻra, Shisha quyidagi sinflarga boʻlinadi: elementar Shisha, 
oksid Shisha, galogenid Shisha, xalkogenid Shisha va aralash Shisha 
Elementar Shisha — faqat bir element atomlaridan iborat. Oltingugurt, selen, margimush, 
fosforni, oʻta tez sovitilganda esa baʼzi metallarni ham shishasimon holatda olish mumkin. 
Kremniy dioksidining (SiO2) ikki o'lchamlik amorf tuzilishi. Kremniy atomlari (Si) atrofida 
kislorod atomlarining (O) tetraedrik joylashuviga nisbatan lokal tartib mavjud bo'lsa-da, uzoq 
tartib mavjud emas. 
Oksid shishaning asosiy komponentlari kislorodli birikmalardan tashkil topgan. Kremniy, 
germaniy, bor, fosfor, margimush oksidlari juda osonlikcha Shisha hosil qiladi. 
Ishlatilishiga koʻra, qurilish Shishasi (deraza oynasi, Shisha bloklar va boshqalar), meʼmorlik 
qurilish Shishasi, avtomobil Shishasi, termik barqaror Shisha, kimyoviy lab. Shishasi, tibbiyot 
Shishasi, optik Shisha, elektrovakuum Shishasi, yorugʻlik texnikasi Shishasi, idish Shishasi, 
navli Shisha, shuningdek Shisha tola va Shisha plastiklar farqlanadi. Ionlovchi nurlardan 

---