Azad İsa oğlu Qurbanov, Elçin Musa oğlu Məmmədov, Aygün Seyfəddin qızı Hüseynova

1.2 Kompüterl
ərin təsnifatı 
Kompüterləri təyinatına, uyğunluq parametrlərinə, 
ölçülərinə görə  təsnifatlaşdırmaq mümkündür. Kompüterlərin 
təyinat üzrə təsnifatı daha geniş kompüterlər sinfini əhatə edən 
təsnifat formasıdır. Bu təsnifata görə kompüterlər tətbiq 
olunma sahələrinə görə qruplaşmışlar. Təyinatı üzrə  təsnifat  
prinsipinə görə kompüterlər aşağıdakı qruplara bölünür: 
•
 
Mainfreymlər, 
•
 
Mini-kompüterlər, 
•
 
Mikrokompüterlər və ya fərdi kompüterlər.  
Mainfreymlər çox böyük müəssisələrdə istifadə 
edilərək, elektron informasiyanın mərkəzləşmiş saxlanılmasını 
və paralel işlənilməsini təmin edir. Bu sinif kompüterlərin 
istehsalına 1964 –cü ildə IBM/360 kompüterinin istehsalı ilə 
başlanmışdır və onların əsas istehsalçıları IBM, Amdahl, ICL, 
Siemens Nixdorf və digər firmalar hesab olunur. 
Mainfreymlərin IBM 370, IBM ES/9000, Cray 3, Cray 4, 
VAX-100, Hitachi, Fujitsu VP2000 modelləri geniş 
yayılmışdır. Bu gün hərbi-sənaye və  biznes məlumatlarının 
70% mainfreymlərdə emal olunur. Təkcə dünyanın 25 000 
təşkilatında  İBM firmasının istehsal etdiyi mainfreymlərdən 
istifadə olunur.  
Müasir mainfreymlər saniyədə on milyardlarla 
əməliyyat yerinə yetirən, paralel işləyən, 64 tərtibli, bir neçə 
mərkəzi və perferiya prosessorundan ibarət çoxprosessorlu 
sistemdir. Hesablama əməliyyatı mərkəzi prosessorlarda yerinə 
yetirilir. Perferiya prosessorları isə çoxsaylı perferiya 
qurğularını idarə edir. Mainfreymlər çox istifadəçi rejimində 
fəaliyyət göstərir. Belə ki, mainfreymin əsas blokuna
1
 
                                                 
1
Mərkəzi  ayrıca otaqda yerləşir. Bu otaqda temperatur və rütubət normaları 
gözlənilir, elektromaqnit maneələrdən, tozdan və tüstüdən yüksək qorunma 
həyata keçirilir.
  

---

   
17
terminallar
1
 qoşulur ki, onlar vasitəsilə qəbul edilmiş 1000-dən 
artıq istifadəçi məsələsini paralel olaraq eyni zamanda yerinə 
yetirmək mümkün olur.  
Mainfreymlər həddən artıq etibarlı kompüterlərdir. 
Onların dayanmadan işləmə müddəti 12-15 il hesab olunur. 
İnformasiyalar aparat
2
 və proqram
3
 vasitələrilə etibarlı qorunur.
  
Mainfreymlərin istismar xərci və maya dəyəri fərdi 
kompüterlərə nisbətən dəfələrlə çoxdur.  Onlara xidmət çox 
saylı ixtisaslı  işçi heyət – sistem proqramlaşdırıcılarından
4
, 
tətbiqi proqramlaşdırıcılardan
5
, mühəndis-texniklər
6
 və 
verilənləri hazırlayan operatorlardan
7
 ibarət kadr potensialı  
tələb edir. Buna görə  də onların istismarı vaxtın optimal 
bölünməsi prinsipi əsasında həyata keçirilir. Belə ki, daha çox 
zəhmət tələb edən və uzun sürən hesablamalar, yerinə yetirilən 
məsələlərin sayı minimum olduğu gecə saatlarına planlaşdırılır. 
Gündüz vaxtlarında isə mainfreym daha az zəhmət tələb edən 
çoxsaylı  məsələləri çoxistifadəçi rejimində icra edir. Bu 
rejimdə eyni vaxtda bir neçə  məsələ ilə  və uyğun olaraq bir 
neçə istifadəçi işləyir. Kompüter bu məsələləri paralel olaraq 
yerinə yetirir.