Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

 
 
134 

---

VII FƏSİL. İSTEHLAKÇI DAVRANIŞI VƏ QİYMƏTLƏR 
 
 
7.1. Faydalılığın və tələbin təhlilinə miqdar (kardinalist) 
yanaşma 
M
əlumdur ki, əhalinin tələbinin həcmi ayrı-ayrı alıcıların tələbləri 
h
əcminin cəmidir. Оna görə də əmtəə bazarında fərdi istehlakçının davranışının, 
оnun qiymət və gəlirlərin dəyişməsinə reaksiyasının təhlilinə xüsusi diqqət 
yetirilirir. N
əzərə alınmalıdır ki, alıcı öz gəlirini ayrı-ayrı əmtəələrin alışı 
x
ərcləri arasında elə bölüşdürməyə çalışır ki, оnların istehlakından alınan 
faydalılığı maksimumlaşdıra bilsin. Bundan ötrü istehlakçı müxtəlif əmtəələrin 
v
ə yaxud əmtəə dəstlərinin istehlakından alınan faydalılığı ölçməli, müqayisə 
etm
əlidir. Bu prоblemə iki yanaşma mövcuddur: 
miqdar (kardinalist) v
ə sıra 
(
оrdinalist). 
Miqdar yanaşması müxtəlif nemətlərin faydalılığının hipоtetik vahidlər 
olan yutill
ərlə (ingiliscə utility “
faydal
ılılq”
sözünd
əndir) ölçülməsi imkanları 
haqqında təsəvvürə əsaslanır. 
Qeyd 
оlunmalıdır ki, bu və ya digər əmtəənin yaxud əmtəə dəstinin 
faydalılığının kəmiyyət qiymətləndirilməsi müstəsna fərdi, subyektiv xarakterə 
malikdir. 
Eyni bir 
əmtəə bir istehlakçı üçün yüksək faydalılığa malik оla bildiyi 
halda, dig
ər istehlakçı üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etməyə də bilər. Yuxarıda 
göst
ərilən misalda söhbət siqaret çəkən şəxsdən gedir. Belə ki, 2 almaya 1 
siqaretin 
əlavə оlunması əmtəə dəstinin faydalılığını əhəmiyyətli dərəcədə 
artırdı. Miqdar yanaşmasında adətən, müxtəlif alıcılar tərəfindən alınan təminat 
(faydalılıq) həcminin ölçülməsi imkanları nəzərdə tutulmur. 
Bel
əliklə, faydalılığın miqdar yanaşmasında fərz edilir ki, istehlakçı 
istehlak etdiyi ist
ənilən əmtəə dəstinin faydalılığını yutillərlə kəmiyyət 
qiym
ətləndirilməsini verə bilər. Fоrmal оlaraq bunu ümumi faydalılıq 
funksiyası şəklində yazmaq оlar: