Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti Fakültə Geoloji Kəşfiyyat Kafedra

Cədvəl 3.1.a . 
Üzvi maddələrin əmələ gəlməsi və yayılması əsasən diagenezin son 
mərhələlərində 
gedən 
proseslərdən 
və 
ilkin 
maddələrin 
spesifik 
xüsusiyyətlərindən asılıdır. Təbii katagenez prosesini izah etmək məqsədilə 
neft şistinin termik laboratoriya analizi aparılmışdır. Palçıq vulkanik 
ərazilərinin müxtəlif zonalarından götürülmüş nümunələrin termolizi onların 
Tmax-ını göstərir. Üzvi maddələrlə zəngin olan Quşçu palçıq vulkanının 
nümunələri 300, 400 və 500°C temperaturlarda bir neçə mərhələdə yanır.
Tərkibində nisbətən daha çox üzvi maddələr olan Çapilmiş və Veys palçıq 
vulkanlarının nümunələri 400 və 200-400°C temperaturda öz kütlələrini 
itirirlər (diaqram 3.1.b və 3.1.c) 

---

32 
 
 
Diaqram 3.1.b. Şıxzərli, Süleymanaxtarma və Quşçu palçıq vulkanlarından 
nümunə götürülmüş neft şistinin termolizi. 
 
 
 
 
Diaqram 3.1.c Veys , Pirəkəşkül və Çapılmış palçıq vulkanlarından nümunə 
götürülmüş neft şistinin termolizi. 

---

33 
Müxtəlif 
palçıq 
vulkanlarının 
(Veys, 
Quşçu, 
Pirəkəşkül, 
Qələndərəxtarma və b.) neft şist nümunələrinin pirolizi göstərdi ki, 500°C-ə 
qədər temperaturda neftə bənzər fraksiyalar, daha yüksək temperaturda isə 
yalnız qazlar alınır.400 °C temperaturda kəskin dəyişiklik müşahidə 
olunur.Neft şistindən alınan məhsulların miqdarına görə üzvi maddələrin 
quruluşunu təyin etməyə imkan verir. Neft şistindən fərqli olaraq palçıq 
vulkanlarının neftlə doymuş süxurları əsasən daha gənc çöküntülərlə (Miosen) 
əlaqədardır. Ekstraksiya (xloroform) ilə alınan fraksiya əsasən asfaltenlərdən 
(42,52-47,15%) və neftdən (26,86-37,96%) ibarətdir.Tədqiq olunan 
fraksiyalarda parafinlər demək olar ki, yoxdur .