Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

 

M ö v z u   4 .  Orta əsrlər və   intibah   dövrü  fəlsəfəsi 

 

Orta əsrlər  sxolastik  fəlsəfənin səciyyəvi  cəhətləri. Xristian dininin yaranması 

və    Qərbi  Avropa    fəlsəfəsinin  funksiyalarının  dəyişməsi  .    Qnostisizm  təfkkürün  

inkişafında yeni mərhələdir.  Filon  «xristianlığın atasıdır». Avqustin   patristikanın  

görkəmli  nümayəndəsidir. Onun fəlsəfəsində mahiyyət və mövcudluq, ruh və bədən, 

zəka və etiqad problemləri. Sxolastik  fəlsəfi  təfəkkürün iki  problemin  mahiyyətinə 

diqqətini    cəmləşdirilməsi:  nominalizm  və  realizmin  mübahisəsi  və  Allahın 

mövcudluğunun    əsaslandırılması.  K.Anselm,  İ.Rostelim,  P.Abelyar  –  orta  əsrlər 

mötədil  realizmi,  ifrat  nominalizmin  və  dialektikanın  nümayəndələridir. 

Sxolastikanın çiçəklənməsi dövrü – XII – XIII əsrlər. R.Bekon – dövrün ən maraqlı 

və orijinal mütəfəkkiridir.  

Akvinalı Foma sxolastik fəlsəfədə və peripatetizmdə əsas simadır. Orta əsrlər 

fəlsəfəsində  təbiətə  münasibət.  İnsan  anlayışı.  Zəkaya  və  iradəyə  münasibət.  İradə 

azadlığı. Tarixin saxtakarlığı.İ.D.Skott, U.Okkam və başqaları.  

İntibah  dövrünün  fəlsəfəsinin  antroposentrik  xarakteri.  İnsan  özü-özünün 

yaradıcısıdır.  Humanizm  anlayışı  və  intibah  dövrünün  humanizmi.  Humanizm  və 

şəxsiyyət  problemləri.  İncəsənətə    və  gözəlliyə  sitayiş.  İntibah  dövrünün 

təbiətşünaslarının (N.Kopernik, Q.Qaliley) əsərlərində dünyanın təbii-elmi mənzərəsi 

və  fəlsəfi  ideyalar.  İntibah  dövrü  naturfəlsəfənin  (N.Kuzanski,  C.Bruno)  panteizmi. 

İntibah  dövrünün  sosial-siyasi  təlimləri:  N.Makiavelli,  J.Boden,  T.Münser,  T.Mor, 

---

 

 

T.Kompanella  və  başqalarının  baxışları.  İntibah  dövrü  ədəbiyyatında  (Dante, 

Petrarka, Bokkaço) fəlsəfi ideyaların əksi.