Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

• Tarix və coğrafiya

Fakültə:

• Tarix müəlliməliyi

İxtisas:

• 2301

Qrup:

• Qədim dünya tarixi

Fənn:

• Aytən Mehdiyeva

Müəllim:

• Novruzova Vəfa

Tələbə:

• Hammurapi qanunları. İctimai-iqtisadi münasibətlər

Mövzu:
PLAN
BABİL ŞƏHƏR-DÖVLƏTİ (e.ə. 1894- e.ə. 536)
Hammurapinin hakimiyyəti illərində (e.ə. 1792 - e.ə. 1750):
Hammurapi qanunlarının əsas maddələri
BABİL ŞƏHƏR-DÖVLƏTİ (e.ə. 1894- e.ə. 536)
✓ E.ə. II minilliyin əvvəlində (e.ə. 1894-cü ildə) Fərat çayının sahilində amorey tayfa başçısı Sumuabum yaratmışdı.
✓ Paytaxtı Dəclə və Fərat çaylarının bir-birinə yaxınlaşdığı yerdə yerləşən Babil şəhəri idi.
✓ Ən qüdrətli zamanı, dövlət xadimi və bacarıqlı diplomatnın dövründə olmuşdur.
Hammurapinin hakimiyyəti illərində (e.ə. 1792 - e.ə. 1750):

• Babilin hakimiyyəti altında bütün İkiçayarası birləşdirildi.
• İkiçayarası Babilistan adlandırılmağa başladı.
• Bütün ölkə üçün vahid qanunlar külliyyatı tərtib edildi.
• Kanal və yolların çəkilməsi, əkin sahələri və bağçılıq genişlənd
• Yeni binaların tikilməsinə diqqət yetirildi.
• Sənətkarlıq və ticarətin inkişafına diqqət artırıldı.

Hammurapi qanunları -
Eşnunna şəhər dövlətinin qanunları, akkad dilində yazılmış ilk sənəddir. Eşnunna (indiki Tel abu-Harmal) Diyala çayı hövzəsində yerləşirdi.
Bu irihəcmli qanunlar külliyyatı qədim Babilistanda yaradılmışdı.
Bu məşhur qanunlar hökmdar Hammurapiyə məxsusdur.
Hammurapinin qanunlar külliyyatı haqqında
Hammurapinin 282 maddədən ibarət qanunlar külliyyatı mixi yazı ilə qara bazalt daş (bərk vulkanik süxur) üzərində akkad dilində yazılmışdı.
Qanunları hazırlayarkən Hammurapi şumer hüquq məcəllələrindən və qanunlardan istifadə etmişdi.
1. Məhkəmə, mülkiyyətin qorunması, ailə-nikah münasibətləri;
2. Borc, faiz, ticarət, torpaq məsələləri;
3. Mülki və cinayət hüququ məsələləri.
Hammurapi qanunlarının əsas maddələrini təşkil edirdi:
Qanunların tərtib olunmasında məqsəd mövcud olan hüquq qaydalarında islahat aparmaq yolu ilə onları vahid şəklə salmaq idi.
Qanunlar quldarlar, qullar, azad adamlar və hərbiçilərdən bəhs olunur.
Varlıların mülkiyyətini və quldarların mənafeyini müdafiə edir, qulla azad adamlar arasında kəskin fərq qoyulurdu.
Babildə qulların sayı dövlət və məbəd təsərrüfatında daha çox idi.
Borcunu vaxtında ödəyə bilməyən azad adamlar qula çevrilirdi.
Qul övladları anadangəlmə kölə hesab edilirdi.
Valideynlərindən biri azad olan övlad azad adam hesab olunurdu.
Qulun ailə üzvləri və əmlakı mənsub olduğu sahibinə məxsus idi.
Hammurapi qanunlarına əsasən:
Hammurapi qanunları sinfi mahiyyət daşımaqla hakim sinfin mənafeyini müdafiə edirdi. Buna baxmayaraq, Hammurapi qanunları qədim Şərqin nadir ədəbi və tarixi abidələri sırasına daxildir.

• Əgər adam adamın gözünü tökmüşdürsə, onun gözü tökülməlidir. Əgər adam özünə bərabər adamın dişini vurub çıxarıbsa, onun dişi vurulub çıxarılmalıdır.
• Əgər oğul atanı vursa, onun barmaqları kəsilməlidir.
• Adam and altında başqasının üstünə adam öldürmə ittihamını yıxıb onu ifşa etməyə başlasa və bunu sübut edə bilməsə, o zaman ifşa edən öldürülməlidir.
• Əgər savaşmada biri digərinə xətər yetirsə, bu adam and içməlidir ki, mən onu qəsdən vurmamışam və həkimin xərcini ödəməlidir.
• Əgər öküz icarəyə götürüldükdə çöldə onu şir parçalasa, ziyan yalnız sahibin üstündə qalır. Yox əgər icarəyə götürənin baxımsızlığından, döyməsindən ölərsə, o, əvəzində sahibinə öküz verməlidir.
• Əgər bir adamın borcu varsa, o borcun əvəzinə ona uşağı olmuş qul qadın veribsə, həmin adam müəyyənləşdirilmiş qayda əsasında gümüş və borcunu ödəyib qul qadını geri ala bilər.
• Əgər bir adam başqasının yanına əmanət qızıl, gümüş və.s. qoyursa, o, şahidlik əsasında müqavilə bağladıqdan sonra əmanət qoyma haqqına sahibdir.

• Yeni Babil şahlığı Hammurapinin varisləri dövründə Babil Het şahlığı ilə rəqabət apara bilmǝyǝrǝk zəiflədi və əvvəlki qüdrətini itirdi.
• E.ə. VIII-VII əsrlərdə Aşşur (Assuriya) dövləti Babili işğal edərək buranı canişinlər vasitəsi ilə idarə etməyə başladı.
• Hetlara qarşı mübarizə aparması Qədim Misir və Babil dövləti üçün oxşarcəhət təşkil edir.

Babil dövləti Hammurapinin varisləri dövründə.
ƏDƏBİYYAT

• Western Civilizations - Robert E. Lerner, Standish Meacham, Edward McNall Burns.
• https://www.academia.edu/34472566/Qədim_İkiçayarasında_dövlətlərarası_münasibətlər_e_ə_III_I_minilliyin_I_yarısı_
• https://studfile-net.translate.goog/preview/6391633/page:55/?_x_tr_sl=ru&_x_tr_tl=az&_x_tr_hl=az&_x_tr_pto=sc

DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ TƏŞƏKKÜR EDİRƏM!